صفحه ۴۵۷

سوم: مردان بت پرست و غیر آنان از کسانی که جزیه در مورد آنها نافذ نیست؛ درباره اینها امام مخیر بین سه چیز است: کشتن، منت گذاردن و آزاد کردن، و فدیه گرفتن؛ اما برده نمودن آنان جایز نیست. و از احمد حنبل جواز برده گرفتن آنها نقل شده است، مذهب شافعی نیز همین است. و آنچه ما درباره اهل کتاب بیان کردیم اوزاعی و ابوثور هم همان را گویند، و از مالک هم نقل شده که مثل ما تفصیل قائل است بین اهل کتاب و غیر اهل کتاب. و مالک گفته: منت گذاردن و آزاد کردن بدون گرفتن عوض جایز نیست؛ زیرا مصلحتی در آن وجود ندارد، و برای امام آنچه که در آن مصلحت نباشد جایز نیست.

و از حسن و عطاء و سعید بن جبیر نقل شده که کشتن اسراء را مکروه می‎دانند و گفته اند: بر آنان منت گذاشته شود و آزاد گردند، یا از آنان فدیه گرفته شود. چنانکه با اسرای جنگ بدر چنین عمل شد. و خداوند - متعال - هم می‎فرماید: "اسیران را محکم ببندید تا اینکه جنگ پایان یابد، و بعدا اسیران را منت گذارده بی فدیه یا با فدیه آزاد نمائید." پس بعد از اسارت، اختیار داده شده بین منت گذاردن و فدیه گرفتن نه غیر آن.

و اصحاب رأی (ابوحنیفه و پیروان وی) گویند: امام اگر بخواهد گردن آنان را می‎زند، و اگر بخواهد آنان را به بردگی می‎گیرد نه غیر آن، و منت گذاردن و فدیه گرفتن جایز نمی باشد چون خداوند - متعال - می‎فرماید: "مشرکین را هر کجا یافتید بکشید" و این آیه بعد از این آیه بود که می‎فرماید: "اسیران را منت گذارده بی فدیه یا با فدیه آزاد نمائید." و عمر بن عبدالعزیز و عیاض بن عقبه اسیران را می‎کشتند.

و دلیل ما بر جواز منت گذاردن و فدیه گرفتن این گفته خداوند - متعال - است: "اسیران را منت گذارده بی فدیه یا با فدیه آزاد نمائید." و دیگر اینکه پیامبر(ص) بر ثمامة بن اثال و ابی عزه شاعر و ابی العاص بن ربیع منت گذارد و

ناوبری کتاب