صفحه ۴۲۳

موجود است تماما در زمینهائی ایجاد شده باشد که در هنگام فتح موات بوده اند، خیلی بعید به نظر می‎رسد. و این مطلبی است واضح و روشن. ولکن اینکه مرحوم شیخ انصاری (ره) در تأیید کلامشان مساحت عراق را 36 میلیون جریب بیان نموده اند چیز عجیبی است؛ زیرا مساحت عراق خیلی بیش از این مقدار است.

در کتابی مربوط به جغرافیا که اخیرا به چاپ رسیده به نام "گیتاشناسی" مساحت زمین عراق را 438446 کیلومتر مربع بیان نموده و از جغرافی عراق هم چنین نقل شده.

و در اعلام المنجد مقدار آن را 448742 کیلومتر مربع تعیین نموده. بنابراین اگر هر جریب را هزار متر در نظر بگیریم چنانکه معروف هم همین است، بنابر اندازه اول مقدار مساحت زمین عراق 438446000 جریب می‎شود، و بنابر اندازه دوم 448742000 جریب می‎شود.

البته ممکن است این مقدار مساحت نقل شده، مخصوص آن قسمت از زمینهای عراق باشد که در مجاورت سرزمین حجاز بوده است که در ابتدا فتح شده، ولی عراق فعلی شامل شهرهای کردنشین نیز می‎باشد.

در هر صورت احتمال بیرون بودن شهرهای آباد امروز عراق از زمینهایی که در هنگام فتح آباد بوده اند خیلی بعید به نظر می‎رسد.

ولکن در کتاب بیع حضرت استاد امام خمینی [طاب ثراه ] آمده است:

"بنابر آنچه که بیان شد زمین اعتاب مقدسه و دیگر زمینهایی که در زمان خلفاء و سایر حکمرانان بعد از آنها زیر عنوان همان اصل باقی است که قبلا بیان کردیم و آن اصل این بود که تمام زمین برای امام است و هر کس که آن را آباد نماید برای او می‎شود، پس دیگر در این زمینها اشکالی باقی نمی ماند. و توهم اینکه علم اجمالی وجود دارد که مقدار زیادی از زمینهای عراق قبل از فتح آباد بوده است پس باید از همه آنها پرهیز شود، توهم ناصحیح است، چون مقدار زیادی از این شهرها آباد بودنشان در زمان فتح به طور تفصیل معلوم است، و

ناوبری کتاب