آیت‌الله منتظری

محور نهم: [سلطان جائر کیست ؟]

آیا حکمی که گذشت به سلطان جائر مخالف مذهب که معتقد است استحقاق گرفتن خراج را دارد اختصاص دارد یا اینکه حکم عمومیت داشته و هر یک از فرمانروایان ستمگر اعم از شیعی و سنی و بلکه کافر را شامل می‎شود؟

از این جهت که موارد روایات مربوط به سلطان مخالفی است که معتقد است استحقاق واگذاری و گرفتن و دادن را دارد، فقط او را شامل می‎شود؛ پس جاهایی که حکمی مخالف قواعد باشد به همان موارد روایات اکتفاء می‎شود. و این در حقیقت از قبیل وادار نمودن افراد است به آنچه که خود ملتزم به آن هستند.

ولی از آن جهت که حرج و ضرر بر شیعه لازم می‎آید و به دلیل تنقیح مناط قطعی،"امور حسبه" یعنی اموری که شارع مقدس راضی به ترک و بی اعتنائی به آنها نیست و باید برای رضای او در جامعه عملی گردد. و بلکه اطلاق برخی از روایات بنابر آنچه گفته شده، باید بگوئیم: حکم، هر گونه سلطان جائری را شامل می‎گردد. روایاتی مانند: صحیحه حلبی از امام جعفرصادق (ع) که فرمود: "اشکالی نیست در اینکه انسان زمین و اهل آن یعنی کشاورزانی که به همراه زمین اجاره داده می‎شدند را از سلطان اجاره نماید."مکاسب 74 (= چاپ دیگر ‏272/5)؛ و نیز در وسائل ‏161/12، باب 52 از ابواب مایکتسب به، حدیث 2