صفحه ۳۷۴

[دلیل اول: نظر برخی از فقهاء در این زمینه ]

صاحب حدائق گوید:

"احتمال اینکه شیعه در زمان غیبت حق تصرف در این زمینها را به طور مطلق داشته باشد خالی از قوت نیست، چون که تصرف در این زمینها با وجود امام و امکان دستیابی به او گرچه منوط به نظر اوست - چنان که مدلول دو روایت احمد بن محمد بن ابی نصر که گذشت و همچنین روایت حماد بن عیسی همین است - مگر اینکه با نبود امام بعید نیست که این حکم ساقط بوده و تصرف جایز باشد. و رجوع به حاکم جور بعد از اینکه رجوع به امام (ع) مشکل باشد - چنانچه ظاهر نظر فقهاء شیعه این است که با عدم امکان رجوع به امام (ع) باید به حاکم مراجعه کرد - شایسته تر از رجوع به مسلمین نیست؛ که هر طور بخواهند و اراده نمایند بتوانند در زمینها تصرف کنند، مخصوصا با توجه به آنچه که فقهاء بیان کرده اند که رجوع به حاکم جور کمک به گناه و ظلم، و تقویت باطل و استواری نشانه ها و آثار باطل است که قرآن و سنت از آن نهی کرده اند."فی خبر آخر قال ابوالصباح لابی عبدالله: ما تقول فی هذه المساجد التی بنتها الحاج فی طریق مکة ؟ فقال: "بخ بخ، تیک افضل المساجد. من بنی مسجدا کمفحص قطاة بنی الله له بیتا فی الجنة ." (وسائل ‏486/3، باب 8 از ابواب احکام المساجد، حدیث 6)

در رابطه با سخنان صاحب حدائق گوئیم: اولا: ما قائل به جواز رجوع به حاکم جور در حال اختیار نیستیم تا اینکه گفته شود رجوع به مسلمین شایسته تر از آن است.

ثانیا: اگر فرض شود که سلطان جائر درآمد زمینها را در مصالح مسلمین و حفظ نظام آنان مصرف می‎نماید، شاید او شایسته تر باشد از اینکه مسلمانان خود در زمینها همانند تصرف مالکان در املاک شخصی خود به هر ترتیب که بخواهند بدون پرداخت خراج و مالیات تصرف کنند.

از پیامبراکرم (ص) روایت شده که فرمودند: "خداوند - تبارک و تعالی - این

ناوبری کتاب