صفحه ۳۷۰

"این در حال ظهور امام (ع) است، اما در حال غیبت، تمام این امور نافذ است؛ چنانچه در دروس و غیر آن تصریح به آن شده است."تهذیب ‏144/4 و بعد آن.

مرحوم مقدس اردبیلی در مجمع البرهان به کلام دروس و جامع المقاصد اعتراض نموده، گوید:

"در این حکم (جواز فروش در حال غیبت) جای درنگ است، چون زمین مفتوحة عنوة ملک دیگران است، و فروختن و وقف نمودن زمین متوقف بر این است که زمین ملک فروشنده و واقف باشد. بلکه در جواز خرید و فروش آن در زمان حضور هم شبهه وجود دارد، به دلیل اینکه وجود اجازه از امام نسبت به فروش و وقف آنها بعید است، مگر اینکه مصالح عمومی اقتضای آن را داشته باشد، مثلا قطعه ای از زمین به عنوان مسجد برای مسلمانان قرار داده شود یا نیاز به پول آن باشد. در چنین حالی ظاهر این است که کلام دروس با وجود مصلحت بعید نباشد؛ زیرا با غیبت امام (ع) گاهی مصلحت در این کار است. و به علاوه ممکن است گفته شود: فروش و یا وقف این گونه زمین ها به تصرف در همان آثار ایجاد شده در زمین بازمی گردد نه اصل زمین."صحیحة محمد بن مسلم و عمر بن حنظله عن ابی عبدالله (ع) قال: سألته عن ذلک فقال: "لا بأس بشرائها فانها اذا کانت بمنزلتها فی ایدیهم یؤدی عنها کما یؤدی عنها." و خبر ابراهیم بن ابی زیاد، قال سألت اباعبدالله (ع) عن الشراء من ارض الجزیة قال: فقال: "اشترها، فان لک من الحق ما هو اکثر من ذلک ." (تهذیب ‏147/4، کتاب الزکاة، باب 39 (باب الزیادات) حدیث 30 و 31؛ و نیز وسائل به نقل از تهذیب ‏119/11، باب 71 از ابواب جهاد العدو، حدیث 3و4)

ظاهر این است که این عبارات و همچنین روایاتی که موجب گمان به جواز فروش و خرید زمین است بر آنچه که مقدس اردبیلی در آخر کلام خود

ناوبری کتاب