فرقی نمی کند برای صدقه تقدیر خاص باشد یا نه، واجب باشد یا مستحب؛ بر همین پایه (شفقت و رحمت بر زکات گیرنده) است که صدقه بر بنی هاشم که از وابستگان به حاکم مسلمین بوده اند حلال نمی باشد و به جای آن، خمس به عنوان حق حکومت برای آنان تشریع گردیده، چنانکه بعد به بیان آن خواهیم پرداخت.
اما زکات، همان حق مالی است که در مالی خاص یا بر فردی خاص (زکات فطره) برای پاک نمودن مال و صاحب آن تشریع گردیده، چه واجب باشد و چه مستحب؛ و لذا زکات مال و زکات فطره و دیگر زکاتهای واجب و مستحب را شامل میشود، و ممکن است خمس اصطلاحی را نیز دربرگیرد. ملاحظه مفهوم زکات به حسب معنای لغوی آن این مطلب را تأیید میکند؛ زیرا با ملاحظه مفهوم لغوی این واژه تفاوتی در میان خمس و زکوت در مفهوم حصول برکت و پاک شدن نیست؛ و به همین جهت در بسیاری از آیات زکات به معنای عام آن در ردیف صلات آورده شده است (نماز: واجب بدنی، زکات: واجب مالی). از سوی دیگر و بر فرض پذیرفته شود زکات قسیم و همردیف خمس اصطلاحی است، در این صورت ذکر آن در آیات قرآن از باب مثال میباشد، یعنی کنایه از هر نوع حق مالی است که خداوند تشریع فرموده، و در آیات قرآن تحریک بر انجام واجبات بدنی و مالی با هم مراد میباشد، و مؤمن کسی است که تعبد بر انجام هر دو داشته باشد. و این نکته شایان دقت است.
در هر صورت اگر زکات را قسیم خمس اصطلاحی قرار دادیم، آن وقت صدقه اعم از زکات میباشد - صدقه واجب (زکات اصطلاحی) و صدقه مستحب - و اگر زکات را اعم از خمس فرض نمودیم، در آن صورت روشن است که نسبت بین صدقه و زکات عموم من وجه خواهد بود.به این بیان که خمس اصطلاحی زکات است صدقه نیست، صدقه مستحبی صدقه است زکات نیست، زکات اصطلاحی هم زکات است هم صدقه. (الف - م، جلسه 305 درس)
.jpg)
