آیت‌الله منتظری

راغب در مفردات می‎گوید:

"اصل زکات همان زیادتی است که از برکت خداوند - متعال - حاصل می‎گردد؛ گفته می‎شود:

"زکا الزرع یزکو" یعنی در زراعت زیادتی و برکت پدید آمد."مفردات راغب 218/

در نهج البلاغه نیز جمله ای آمده که از واژه "زکاء" نمو استفاده می‎شود بدین مضمون: "المال تنقصه النفقة و العلم یزکو علی الانفاق نهج البلاغه فیض 1155/، لح 496/، حکمت 147 مال با هزینه کردن کم آید و دانش با پراکنده شدن بیفزاید".

از نمونه آیاتی که لفظ "زکات" در آنها ظهور در "پاک شدن" دارد این آیات است:

"ذلکم ازکی لکم و اطهربقره (2) 232/ عمل به دستورات الهی برای زدودن آلودگی شما مفیدتر است." و آیه:

"فلینظر ایها ازکی طعاماکهف (18) 19/ پس باید بنگرد کدامین نفر غذای بهتری دارند." و آیه:

"قد افلح من زکاهاالشمس (91) 9/ هر که نفس خود را پاک کرد رستگار شد." و آیه: "فلا تزکوا انفسکم هو اعلن بمن اتقی"النجم (53) 32/ خودستائی نکنید که او پرهیزگاران را بهتر می‎شناسد." تزکیه از باب تفعیل یعنی هنگامی که "زکی" ثلاثی مجرد به باب تفعیل برده شود و عین الفعل آن مشدد گردد "زکی، یزکی، تزکیة" می‎شود. بر این پایه آیه شریفه "فلا تزکوا انفسکم" معنی آن این می‎شود که پاکی را بر خود مبندید، خودستایی نکنید. (مقرر) به معنای نسبت دادن می‎آید.

زکات اصطلاحی در فقه ممکن است از یکی از این دو معنی گرفته شده باشد؛