آیت‌الله منتظری

بیان مصارف خمس در روایات

روایاتی که متعرض مصرف خمس شده اند زیاد است، از بعضی از آنها تقسیم خمس به شش سهم استفاده می‎شود، و از بعضی دیگر تقسیم خمس به پنج سهم، و ما به تفصیل در کتاب خمس متعرض این روایات شده ایم، رجوع نمائید.فی الرسالة المنسوبة الی الامام الصادق (ع) المرویة فی تحف العقول قوله: فخمس رسول الله (ص) الغنیمة التی قبض بخمسة اسهم، فقبض سهم الله لنفسه یحیی به ذکره و یورث بعده، و سهما لقرابته من بنی عبدالمطلب، فانفذ سهما لایتام المسلمین و سهما لمساکینهم و سهما لابن السبیل من المسلمین فی غیر تجارة، فهذا یوم بدر. الحدیث. (تحف العقول 341/) و در اینجا نمونه هایی از آن را بیان می‎کنیم:

1- مرسله طولانی حماد که مشتمل بر احکام زیادی است و کلینی و شیخ هر دو آن را روایت کرده اند: در آخر کتاب الحجه از اصول کافی آمده است: علی بن ابراهیم بن هاشم، از پدرش، از حماد بن عیسی، از بعضی اصحاب ما، از عبد صالح (موسی بن جعفر(ع" روایت نموده که فرمودند:

"خمس از پنج چیز گرفته می‎شود: از غنائم (جنگ)، از غواصی در دریا، از گنجها، از معادن و از معدن نمک ؛ که از همه این پنج صنف خمس گرفته می‎شود، و در اختیار کسانی است که خداوند برای آنها قرار داده و چهارپنجم دیگر - در غنائم جنگ - بین کسانی که در آن جنگ شرکت نموده و پیشرفت آن را به عهده داشته اند تقسیم می‎شود.

و خمس در بین اهل آن بر شش سهم قسمت می‎شود: "سهمی برای خدا، سهمی برای رسول خدا، سهمی برای ذی القربی، سهمی برای یتیمان، سهمی برای مستمندان و سهمی برای واماندگان در راه؛ پس سهم خدا و سهم رسول خدا(ص) برای اولوا الامر بعد از رسول خدا(ص) به صورت وراثت می‎باشد، پس اولوا الامر سه سهم دارد: دو سهم به عنوان وراثت (سهم خدا و رسول) و یک سهم هم که از طرف خدا قسمت او شده، و نصف خمس به طور کامل برای او است.

و نصف دیگر خمس بین اهل بیت پیامبر(ص) تقسیم می‎شود: سهمی برای یتیمانشان و سهمی برای مستمندانشان و سهمی برای واماندگانشان در راه که بین آنان بر اساس کتاب و سنت [کفاف و گشایش زندگی، تهذیب ] قسمت می‎شود، به