آیت‌الله منتظری

روایت در آن با هم اختلاف دارند مشکل است.

به هر حال آیا این دو روایت حمل می‎شوند بر مالی که انسان از شخص دیگری به وراثت یا خریدن یا مانند آن به دست آورده و مال آن شخص هم اجمالا حلال و حرامش با هم آمیخته شده ولکن احتمال دارد این مالی که به انسان منتقل شده همه اش از حلال باشد پس برای انسان حلال است ودر این صورت خمس در دو روایت بر خمس ارباح مکاسب و بهره ها حمل می‎شود چنانکه این طور احتمال داده شده، یا نه مراد مالی باشد که نزد خود انسان یا نزد دیگری حلال و حرامش به هم آمیخته گردیده ولکن این مال مخلوط به انسان منتقل شده آن وقت خمس برای حلال نمودن آن باشد؟ دو نظر است، و شاید احتمال دوم آشکارتر باشد.

در این دو روایت احتمال دیگری نیز هست و آن اینکه مراد حلال شدن مال آمیخته با حرام یا مشتبه باشد، که به سبب توبه شخص حلال شده، و خمس در آن نیز از قبیل خمس بهره ها باشد، و یا اینکه مال به هم آمیخته یا مشتبه به سبب توبه حلال شود، که حرام در این میان رنگ حلال به خود بگیرد. و این احتمال بعید هم نیست، چنانچه روایات زیادی که در مال آمیخته با "ربا" وارد شده شاهد بر این مطلب است.

در این رابطه به وسائل باب پنجم از بابهای رباما رواه المشایخ الثلاثة بسند لا باس به، عن السکونی، عن ابی عبدالله (ع) ففی الفقیه: روی السکونی عن ابی عبدالله (ع) عن ابیه، عن آبائه (ع) قال: اتی رجل علیا(ع) فقال: انی کسبت مالا اغمضت فی طلبه حلالا و حراما، فقد اردت التوبة و لا ادری الحلال منه و لاالحرام فقد اختلط علی ؟ فقال علی (ع): اخرج خمس مالک، فان الله - عزوجل - قد رضی من الانسان بالخمس و سائر المال کله لک حلال. (فقیه ‏189/3، کتاب المعیشة، باب الدین و القرض، حدیث 3713) و همچنین موثقه سماعه وسائل ‏430/12 درباره کسی که از کار برای بنی امیه مالی به دست آورده مراجعه نمائید، و نیز شاهد بر این مطلب است مرسله صدوق در همین بحث حلال مخلوط به حرام که ما در کتاب خمس درباره آن مفصل بحث نموده ایم، مراجعه فرمایید."وسائل ‏59/12، باب 4 من ابواب ما یکتسب به، حدیث 2

4- مرسله صدوق گوید: مردی خدمت امیرالمؤمنین (ع) آمد و گفت: ای امیر مؤمنان، مالی به دست آورده ام که در آن تساهل نموده ام، آیا توبه برایم هست ؟ حضرت فرمود: خمس آن را نزد من بیاور، آن مرد خمس مالش را آورد، حضرت