آیت‌الله منتظری

بدون اختیار مثل ارث و نذر نتیجه نذر نتیجه آن است که شخص نذر کند که مال خاصی از او ملک دیگری باشد، مثل اینکه بگوید: از برای خداست به گردن من که این مال ملک فلانی باشد، در صحت چنین نذری بین فقهاء اختلاف است. (مقرر) بنابر قول به صحت آن، ولکن مالهای این چنین به دست آمده اتفاقی بوده و به ندرت پیش می‎آید و اقتصاد مردم بر چنین مالهایی بنا نمی شود و بر آن کسب کردن صدق نمی کند، و مشکل است کلمات فقهاء شیعه شامل این مالها شود.

مگر اینکه عناوین بیان شده در کلمات فقها بر مثال حمل شود و این طور گفته شود که: غرض آنان بیان مطلق اموالی است که روز به روز به دست می‎آید، غیر از آن عناوین خاصی که قبلا گذشت از قبیل غنائم و معادن و گنجها و غواصی که دارای احکام مخصوصی بودند؛ و کلمه "غیرذلک" که در نهایه شیخ طوسی و غنیه ابن زهره بعد از عناوین تجارت و صناعت و زراعت بیان شده است، مؤید این مطلب است.

ادله وجوب خمس در مثل هدیه و جایزه

در هر صورت به مشهور نسبت داده شده که در اموالی که به طور اتفاقی به دست می‎آید خمس نمی باشد، ولکن نظر قوی بر این است که در مثل هدیه و جایزه نیز خمس است.

دلیلی که می‎توان برای آن آورد، علاوه بر عموم آیه شریفه و صدق معنای غنیمت بر چنین اموالی، روایات زیادی است که بر آن دلالت دارند:

1- در صحیحه علی بن مهزیار از امام جواد(ع) است که حضرت - بعد از حکم به وجوب خمس در غنیمتها و اموالی که به دست می‎آید (فوائد) - چنین فرمودند: "پس غنیمتها و اموالی که به دست می‎آید (فوائد) - خدا رحمتت کند - آن است که انسان چیزی را به غنیمت دارا شود و فائده بهره ای است که به دست آورده باشد، و جایزه ای که دارای قدر و منزلت است و دیگری به انسان دهد، و ارث - غیر پدر و