اما روایات تحلیل از دو امام عظیم الشأن حضرت باقر(ع) و صادق (ع) میباشد، مگر صحیحه علی بن مهزیار که از امام جواد(ع) است، ولکن مورد صحیحه هم در آن صورت است که فرستادن خمس دشوار بوده و امکان اداء نباشد.
و مورد دیگر توقیعی است که از صاحب الزمان (ع) روایت شده، و آن هم مجمل است؛ به دلیل اینکه جواب در توقیع، ناظر به سؤال سائل است که آن هم معلوم نیست چه بوده؛ شاید مورد سؤال، خاص بوده باشد؛ علاوه بر اینکه به قرینه بیان علت حلال بودن ولادت، توقیع شریف ظهور در نکاح زنان به طور خاص دارد، بنابراین حلال نمودن خمس در زمان خاص یا موضوع خاص بوده است؛ لذا عمل به روایاتی که بر وجوب اداء و فعلیت حکم دلالت دارد و از ائمه متأخر از صادقین (ع) صادر شده است تعین پیدا میکند.
و اما تفصیل مسأله اینکه: بعضی از روایات تحلیل مختص به وقتی است که پرداخت خمس دشوار است و آن هم فقط نسبت به حق - سهم - امام است.
مثل صحیحه علی بن مهزیار که گوید:
در نوشته ای که برای امام جواد(ع) بود در جواب از سؤال شخصی که از حضرت خواسته بود تا از بابت خوردنی و نوشیدنی که در آن خمس بوده است او را در گشایش قرار بدهد(بر او حلال گرداند) خواندم که حضرت به خط خود چنین نوشته بودند: "کسی که پرداخت چیزی از حق من بر او دشوار باشد او در گشایش است. (بر او حلال است)."صحیحة علی بن مهزیار قال: قرأت فی کتاب لابی جعفر(ع) من رجل یسأله ان یجعله فی حل من مأکله و مشربه من الخمس، فکتب بخطه: من اعوزه شئ من حقی فهو فی حل. (وسائل 379/6، باب 4 من ابواب الانفال و...، حدیث 2)
روشن است که این صحیحه خود شاهدی است بر اینکه در زمان امام جواد(ع) بناء و عمل بر اداء خمس بوده است؛ و لذا آن شخص برای خود طلب حلال نمودن
.jpg)
