آیت‌الله منتظری

شود: پیامبر(ص) به لغت حجاز تکلم فرموده اند.

این حدیث که در رکاز خمس است را - آن طور که گفته شده - ابن عباس و ابی هریره و جابر بن عبدالله و عبادة بن صامت و انس بن مالک از پیامبر(ص) روایت کرده اند. بخاری و مسلم و ابوداود و ترمذی و ابن ماجه و مالک و احمد و بیهقی هم آن را روایت کرده اند. برای اطلاع بیشتر به کتاب زکات از صحیح بخاری باب خمس در "رکاز" و کتاب حدود از صحیح مسلم باب زخم زدن حیوان و تلف شدن در معدن و افتادن در چاه، و کتاب زکات از بیهقی،صحیح بخاری ‏262/1؛ و صحیح مسلم ‏1334/3؛ و سنن بیهقی 152/4 و نیز دیات وسائل الشیعه مراجعه کنید.وسائل ‏203/19، باب 32 من ابواب موجبات الضمان.

نزد شیعه خمس در همه معادن ثابت است، چه چکش خور باشد چه نباشد، جامد باشد یا مایع، بنابراین نفی خمس از یاقوت و امثال آن وجهی ندارد. [چنانچه ابویوسف بر عدم خمس در آنها نظر دارد.]

ما در کتاب خمس مفهوم معدن را شرح داده ایم،کتاب الخمس 43/ و بعد از آن. و کلمات اهل لغت را درباره آن حکایت نموده ایم، که فشرده آنچه ما برگزیده ایم این است که: مراد از معدن، مطلق آن چیزی است که در زمین به وجود آمده است اگرچه آن چیز مایع باشد، در صورتی که آن مشتمل بر خصوصیتی باشد که انتفاع از آن عظیم بوده و آن را دارای قیمت نموده باشد، گرچه با داشتن چنین خصوصیتی از حقیقت زمین بودن هم خارج نشده باشد، مثل بعضی از سنگهای قیمتی.

آیا در خمس معدن، نصاب معتبر است ؟ در این مسأله سه قول است: اول: اینکه نصاب معتبر نیست. دوم: اینکه نصاب معتبر است و باید به بیست دینار برسد.

سوم: اینکه نصاب آن رسیدن به ارزش یک دینار است.

قول اول به اکثر قدما نسبت داده شده است، و از "خلاف" شیخ طوسی و