شافعی گوید: در معادن چیزی واجب نیست مگر در معدن طلا و نقره، در این دو زکات واجب است، و غیر این دو چیزی در آن نیست، چه چکش خور باشند یا چکش خور نباشند.
ابوحنیفه گوید: هر آنچه که چکش خور است مثل آهن و سرب و طلا و نقره در آن خمس است، و آنچه چکش خور نیست چیزی در آن واجب نمی باشد...دلیل ما اجماع گروه امامیه و روایات میباشد، و نیز این آیه شریفه: "واعلموا انما غنمتم من شئ..." و از پیامبراکرم (ص) روایت شده که فرمودند: "آنچه در زمین نهاده شده خمس دارد." و معدن رکاز است (یعنی از چیزهایی است که در زمین نهاده شده است).خلاف 319/1
در خراج ابویوسف ابویوسف قاضی، شاگرد معروف ابوحنیفه بوده که قاضی بغداد بود و کتاب خراج را برای هارون الرشید نوشت، ابوحنیفه در زمان امام صادق (ع) فقیه عراق بود، چنانچه مالک فقیه حجاز بود، و شاگرد دیگر ابوحنیفه محمد بن حسن شیبانی است. (الف - م، در جلسه 313 درس) آمده است:
"ابویوسف گوید: در هر چه که به دست آید از معادن چه کم باشد و چه زیاد خمس میباشد، اگر شخصی در معدنی به کمتر از وزن دویست درهم نقره دسترسی پیدا کند یا به کمتر از وزن بیست مثقال طلا دست یابد در آن خمس واجب است، جایگاه معدن چون جایگاه زکات نیست (در وجوب زکات نصاب منظور است) بلکه جایگاه معدن چون غنائم میباشد (نصاب ندارد) در خاک معدن چیزی واجب نیست، همانا در طلای خالص و نقره خالص و آهن و مس و سرب خمس است...و آنچه غیر اینهاست و از معادن استخراج میشود از سنگهای قیمتی مثل یاقوت و فیروزه و سنگ سرمه و جیوه و گوگرد و گل سرخ
.jpg)
