صفحه ۱۱۹

"روایات تواتر دارند بر اینکه زمینهایی که به وسیله جنگ فتح می‎شدند یکی از این دو حکم را داشتند: اما حکم اول همان حکم رسول خدا(ص) درباره زمینهای خیبر که حضرت آن را به عنوان غنیمت قرار دادند، پنج قسمت نموده و تقسیم کردند...اما حکم دیگر همان حکم عمر در سواد عراق سواد عراق: سرزمین عراق را گویند که در عهد عمر فتح شد، سواد نامیده شده چون دارای درختان و مزارع سرسبز بوده است.(مقرر) و غیر آن است، و آن اینکه عمر آن را فئ وقف شده برای مسلمین قرار داد تا مادامی که نسل آنان باقی است و آن را پنج قسمت ننمود، و این همان نظری بود که علی بن ابی طالب (ع) و معاذ بن جبل هم به آن اشاره کردند."الاموال 75/ پس معلوم می‎شود که مسأله تقسیم اراضی هر چه بوده بعدا نسخ شده و مورد عمل حکومتها و خلفاء نیز نبوده است.

علاوه بر این آنچه از صحیحه صفوان و بزنطی و مانند آن که قبلا نقل شده استفاده می‎شود این است که زمینهای خیبر تقسیم نشده است و ذکری از خمس نیز در آنها نیامده است.

در صحیح بخاری به نقل از عبدالله است که گوید: "رسول خدا(ص) زمین خیبر را به یهود داد تا در آن کشاورزی و زراعت کنند و از آنچه به دست می‎آید جزئی هم سهم آنان باشد."فی البخاری بسنده عن عبدالله، قال: "اعطی رسول الله (ص) خیبر الیهود ان یعملوها و یزرعوها و لهم شطر ما یخرج منها." (صحیح بخاری ‏76/2،باب مشارکة الذمی و المشرکین فی المزارعة).

در این خبر نیز هیچ اسمی از تقسیم و خمس نیامده است، و شاید اینکه پیامبر(ص) سهمی از درآمد آن را به همسران و خانواده خود عطا می‎فرمود اصحاب از آن تعبیر به خمس نموده اند، و این توهمی بوده از سوی اصحاب، که این عمل پیامبر(ص) را از باب تخمیس مصطلح می‎دانسته اند؛ نظیر آنچه که از سهم نبی (ص) و سهم ذی القربی در باب فئ گاهی به خمس تعبیر می‎شود به این توهم که فئ را با

ناوبری کتاب