صفحه ۱۱۵

و از کلمات بعضی چنین استفاده می‎شود که لفظ "غنیمت" منصرف به خصوص منقولات است، ماوردی در احکام السلطانیه گوید:

"اما اموال منقول، همان جمع آوری شده اند."احکام السلطانیه 138/

علاوه بر اینکه در تخمیس زمینهای عراق و غیر آن از دیگر زمینهایی که به وسیله جنگ وارد حوزه اسلام شده است از جانب خلفاء و امیرالمؤمنین (ع) شناخته نشده است؛ و همچنین است گرفتن خمس خراج زمینها و درآمد سالیانه آنها؛ چرا که اگر چنین چیزی واقع گردیده بود بی تردید آشکار گشته و مورخین آن را در تاریخ ثبت می‎نمودند.

مطلب دیگر اینکه چنانکه بیان آن خواهد آمد خمس از جمله مالیاتهایی است که برای منصب امامت و حکومت حق در اسلام مقرر شده است، همان طور که اراضی مفتوحة عنوة نیز چنین بوده و تحت اختیار حکومت اسلامی و امام مسلمین می‎باشد؛ چنانکه در خبر صفوان و بزنطی این مطلب گذشت.

و در هیچ یک از حکومتهای متعارف مشاهده نشده که بر مالیات و اموال عمومی که در اختیار حکومت می‎باشد - گرچه موارد مصرف آنها هم با هم اختلاف داشته باشد - مالیات قرار بدهند؛ بلکه مالیات را بر غنائم و درآمدهای مردم قرار می‎دهند تا به نفع بیت المال باشد.اراضی مفتوحة عنوة از اول در اختیار امام مسلمین و حکومت قرار می‎گیرد و آن وقت دیگر برای خود حکومت مالیات قرار نمی دهند. اینکه در روایت اینجا می‎گوید "بیت المال" و یک جا می‎گوید "امام"، بعضی خیال کرده اند با هم تهافت دارد، مثلا در میراث "من لا وارث له" روایات ما مختلف است، بعضی می‎گوید بیت المال و بعضی می‎گوید امام مسلمین؛ صاحب وسائل گفته: آن روایاتی که می‎گوید بیت المال، از روی تقیه صادر شده، در حالی که این درست نیست، و روایاتی که می‎گوید امام المسلمین، مراد شخص امام نیست بلکه حکومت اسلام مراد است، و حیثیت امامت حیثیت تقییدیه است نه تعلیلیه. حیثیت تعلیلیه یعنی اینکه امام جعفرصادق (ع) چون امام شده، حیثیت امامت علت شده که چیزی را برای شخص قرار بدهند؛ و حیثیت تقییدیه یعنی اینکه امامت خودش موضوع حکم است، پس مال مال امامت و حکومت است نه شخص امام، و به نظر ما اینچنین است؛ پس اراضی مفتوحة عنوة مال ملت است در اختیار دولت و حکومت اسلامی. سهم امام یا انفال مال مقام و حیثیت امام است نه شخص امام، مرحوم حاج آقا رضا همدانی (ره) در کتاب خمس راجع به سهم امام و انفال در زمان غیبت می‎گوید: چون اینها برای حضرت ولی عصر(عج) است مثل مالی که گم شده و صاحبش معلوم نیست باید از طرف او صدقه بدهیم چون امام زمان نیست. یا در کلمات شیخ طوسی و مفید است که زیر خاک بکنیم و وقتی که امام زمان (ع) ظاهر شد به حضرت بدهیم، تمام اینها برای این است که از لفظ "امام" شخص امام توی ذهنشان آمده. این نظر درست نیست، پس اگر در زمان غیبت یک حکومت حقی تشکیل شد سهم امام و انفال در اختیار آن است و باید به مصرف ملت و مسلمین برساند، در باب خمس و بیت المال و زکات و انفال هر جا لفظ "امام" وارد شده معنایش حضرت امام جعفر بن محمد(ع) نیست، البته وقتی حضرت صادق (ع) حیات داشته باشد امامت حق ایشان است و امثال منصور غاصب است، اما مال مال شخص حضرت نیست، مال مقام ایشان است؛ اراضی مفتوحة عنوة، بیابانها و کوهها و دریاها و فضا، مال شخص نیست، اموال عمومی و ملی و بیت المال است و در اختیار حکومت، و حکومت بر اموال خودش مالیات قرار نمی دهد. (الف - م، جلسه 311 درس)

ناوبری کتاب