آیت‌الله منتظری

ششم: اگر ذمی زمینی را از مسلمانی خرید خمس آن واجب است...

هفتم: مال حلال اگر با حرام مخلوط شد و قابل تمیز دادن هم نیست خمس در آن واجب است."شرایع ‏179/1 - 181 (چاپ دیگر ‏133/1).

صاحب مدارک گوید:

به نظر ما مندرج کردن حلال مخلوط به حرام و زمینی که ذمی از مسلمان می‎خرد تحت عنوان غنیمت خالی از اشکال نمی باشد، و شاید خمس در این دو از سنخ دیگری باشد و برای آن هم مصرف دیگری است چنانکه می‎آید، اما پنج تای دیگر تحت عنوان غنیمت داخل بوده و عمومیت آیه شریفه شامل آنها می‎شود چنانکه گذشت، و ما پس از اینکه عنوان غنیمت بر آنها صدق نمود مقید به صدق عنوان خاص نیستیم.

پس به طور کلی موضوع خمس مصطلح، یک چیز بیشتر نیست - و آن عنوان غنیمت است - که قرآن متعرض آن شده است، و ملاک در همه موارد هم صدق همین عنوان به مفهوم عام آن است. و این مطلبی است شایان توجه.مرحوم آیت الله بروجردی در اینجور جاها که بحث می‎شد خمس در چند چیز است بر این مطلب اصرار داشتند که فقه ما جوری نبوده که بین آن فترت پیدا شده باشد و از ائمه (ع) منقطع شده باشد، بلکه اصحاب ائمه روایات را به شاگردانشان منتقل می‎کردند تا زمان شیخ طوسی و مفید که آنها هم به ما منتقل کرده اند، و می‎گفتند: این عناوینی که در کتب فقهیه فقهاء ما هست مثل نهایه، مقنعه...برای اصول متلقاة از معصومین وضع شده و جوری نیست که اجتهاد فقهاء در اینها به کار رفته باشد، و تعبیرات فقهاء اگر شهرت هم در آن بود ایشان حجت می‎دانست ولو اینکه روایتی هم برطبق آن نباشد، و اگر چنانچه در کتب قدماء هفت چیز را نقل می‎کردند که خمس در آن است ایشان قبول می‎کردند و می‎گفتند: معلوم می‎شود از معصومین رسیده است. ولی ما به این کلیتی که ایشان فرموده نتوانستیم باور کنیم؛ و همان طور که صاحب مدارک فرموده: "هذا الحصر استقرائی"، دیده ایم کلمات فقهاء موارد خمس را که ذکر کرده اند، جمع که کرده اند هفت تا شده است، اما اینکه حالا این هفت تا سربسته و دربسته از معصومین باشد معلوم نیست، شما روایات را هم که ببینید روایتی که هفت مورد را پشت سر هم آورده باشد نداریم، بنابراین ما روی هفت مورد تأکید نداریم، آیه شریفه را وقتی به حسب لغت بررسی کردیم با استعمالاتی که در کلمات پیامبر(ص) و ائمه (ع) هست می‎بینیم "غنمتم" یعنی انسان مال بازیافته گیرش بیاید، آیه شریفه این پنج چیز را قطعا می‎گیرد اما چون فقهاء هفت مورد عنوان کرده اند ما این هفت تا را اجمالا بررسی می‎کنیم. (الف - م، جلسه 311 درس)