آیت‌الله منتظری

آن امام و رهبر جامعه است و ظاهر آنها این است که این اختیار برای کسی است که فعلا رهبری و زعامت مسلمین را به عهده دارد. که در این صورت شمول این حکم برای کارگزاران وی در شهرها و قضات منصوب از سوی او محل اشکال است.

و مشکل تر از آن اثبات آن برای فقیهی است که از مسئولیت قضاوت و ولایت فعلا برکنار است، اگر چه صلاحیت آن را نیز دارا باشد. مگر اینکه ولایت بالفعل برای هر فقیه ثابت شود و قائل شویم که به مقتضای ادله ولایت فقیه هر چه برای ائمه (ع) است برای همه فقها ثابت است، ولکن ما قبلا این گونه استدلال را مورد خدشه قرار دادیم.

لکن ممکن است گفته شود: ما می‎دانیم که ابلاغ حکم خلیفه و رهبر به سایر شهرها و کشورها در آن زمانها عادتا میسر نبوده، پس اگر ما از این روایات و از سیره مستمره تا امروز استنباط کردیم که بنای شرع در امر هلال بر وحدت کلمه مسلمانان است و در روزه و عید و مواقف حج وحدت عمل آنان را خواسته است، در این صورت واجب است که در هر شهر قضات و کارگزارانی که از سوی او نیابت دارند اعلان آن را به عهده بگیرند، چنانچه امروز در زمان ما در بسیاری از کشورهای اسلامی همین شیوه متعارف است، و قاضی القضات در هر شهری متصدی امر هلال نیز هست؛ به ویژه اگر قائل شویم که با اختلاف افق، هر شهر و کشوری حکم خودش را دارد؛ چنانچه مشهور و اقوی در مسأله نیز همین است.در صورت اعتبار افق که بسیاری از فقها از جمله استاد بزرگوار بر آن نظر دارند، اگر امام و حاکم یک کشور روز خاصی را به عنوان عید فطر - از باب مثال - اعلان کند، در صورتی که در بعضی از شهرها و بلاد به خاطر اختلاف زیاد افق، عید فطر روز قبل و یا روز بعد از آن باید باشد؛ این معنی با وحدت نظر و عمل مسلمانان که استاد در متن بر آن تأکید داشتند ظاهرا منافات دارد، مگر اینکه ما به طور کلی وحدت افق را شرط ندانیم چنانچه بعضی از بزرگان به آن نظر دارند. که البته این از نظر علمی کاملا پذیرفته نیست، چون کره ماه برای همه مردم کره زمین در یک زمان و یک روز قابل رؤیت نیست، و اگر ما روایات رؤیت را ملاک قرار دهیم - صم للرؤیة و افطر للرؤیة - با اختلاف افق، برای بعضی از نقاط زمین رؤیت حاصل نمی گردد و در واقع ماه جدید هنوز حلول نکرده، و اگر به صرف فرمان حاکم آنها موظف به افطار باشند، مثل خواندن نماز قبل از وقت است و این صحیح به نظر نمی رسد. مگر اینکه بگوئیم: اختلاف افق به وحدت ضرر نمی زند، چون شهرهای هم افق که عید و روزه آنها یکی است، و حاجی ها در مکه هم برای اعمال حج و عید قربان طبق افق عربستان عمل می‎کنند سایر شهرها و کشورها نیز بر اساس درجه اختلاف افق - که از نظر علمی قابل محاسبه است - بر پایه حکم حاکم روز عید خود را مشخص می‎کنند و این واقعی ترین و معقول ترین شکل وحدت است. (مقرر)