صفحه ۳۹

"روزه روزی است که شما روزه می‎گیرید و فطر روزی است که شما افطار می‎کنید و قربان روزی است که شما قربانی می‎کنید."الصوم یوم تصومون و الفطر یوم تفطرون و الاضحی یوم تضحون. (سنن ترمذی ‏102/2، ابواب صوم، باب 11، حدیث 693) در این چند روایت احتمال می‎رود شیاع و شهرت ملاک قرار گرفته باشد، ولی از مجموع آن استفاده می‎شود که مسأله هلال یک مسأله اجتماعی است نه یک مسأله فردی. (الف - م، جلسه 165 درس)

ترمذی در این ارتباط می‎نویسد: "برخی از اهل علم این حدیث را تفسیر کرده و گفته اند: معنی آن این است که تعیین روز اول رمضان و فطر با جماعت و اکثریت مردم است."

این روایات اگر چه اکثر آن از جهت سند ضعیف است ولکن وثوق و اطمینان به صدور برخی به علاوه صحت برخی دیگر، برای اثبات این معنی که امر هلال یک امر فردی نیست بلکه یک امر عمومی و اجتماعی است که سررشته آن به دست حاکم اسلامی می‎باشد کافی است.

و سیره مستمره نیز گواه بر همین معنی است که حاکم در همه زمانها در روزه و فطر، مرجع مردم بوده و همیشه امیر الحاجی که از سوی حاکم جامعه منصوب می‎شده دستور وقوف به عرفات و حرکت از آن را صادر می‎کرده و مردم نیز از او متابعت می‎کرده اند.

ماوردی پنج تکلیف را برای امیرالحاج یادآور شده و می‎نویسد:

"یکی از آنها آگاه کردن مردم است به وقت احرام و خروجشان از مشاعر، تا در این موارد از وی پیروی نموده و به او اقتدا کنند. ابویعلی نیز نظیر همین مطلب را آورده است."احکام السلطانیه 110/، باب ولایة الحج؛ و احکام السلطانیه از ابی یعلی 112/، فصل ولایة الحج.

و ائمه معصومین ما - علیهم السلام - و اصحاب آنان در مدت زمان بیش از

ناوبری کتاب