آیت‌الله منتظری

جور آشکار می‎گردد و دستبرد در برنامه های دینی بسیار می‎شود؛ و جاده های روشن سنت و آداب مذهبی متروک خواهد ماند و بر طبق میل و هوای نفس عمل می‎شود و احکام خداوند تعطیل می‎گردد و بیماریهای اخلاقی گسترش خواهد یافت و..."أما بعد، فقد جعل الله لی علیکم حقا بولایة أمرکم، ولکم علی من الحق مثل الذی لی علیکم. فالحق أوسع الاشیاء فی التواصف و أضیقها فی التناصف، لا یجری لاحد الا جری علیه، و لا یجری علیه الا جری له... و أعظم ما افترض الله - سبحانه - من تلک الحقوق حق الوالی علی الرعیة، و حق الرعیة علی الوالی، فریضة فرضها الله - سبحانه - لکل علی کل، فجعلها نظاما لالفتهم و عزا لدینهم. فلیست تصلح الرعیة الا بصلاح الولاة، و لا یصلح الولاة الا باستقامة الرعیة . فاذا أدت الرعیة الی الوالی حقه، و أدی الوالی الیها حقها عز الحق بینهم، و قامت مناهج الدین، و اعتدلت معالم العدل، و جرت علی أذلالها السنن، فصلح بذلک الزمان، و طمع فی بقاء الدولة، و یئست مطامع الاعداء. و اذا غلبت الرعیة والیها، أو أجحف الوالی برعیته اختلف هنالک الکلمة و ظهرت معالم الجور و کثر الادغال فی الدین و ترکت محاج السنن فعمل بالهوی و عطلت الاحکام و کثرت علل النفوس... نهج البلاغه، فیض 681/، لح 332/، خطبه 216) "اذلال" جمع ذل با کسره است، و "ذل الطریق" قسمت روشن و نمایان راه است. "الادغال فی الدین" وارد کردن عوامل فاسد کننده و مخالف دین در دین است. در ارتباط با ضرورت اطاعت از ولی امر، از بیان تعلیل در این روایت استفاده می‎شود که آن منحصر به امیرالمؤمنین (ع) نیست بلکه هر حاکم به حقی را شامل می‎گردد. (الف - م، جلسه 288 درس)

"همانا شما بر من حقی دارید و برای من بر شما حقی است، اما حق شما بر من این است که راه نیکی را به شما بنمایانم، و بیت المال شما را به صورت کامل به مصرف شما برسانم، و شما را آموزش دهم تا نادان نمانید، و تربیتتان کنم تا فراگیرید. و اما حق من بر شما این است که به بیعت خویش وفا کنید و در حضور و غیاب نظرهای خیرخواهانه خویش را ابراز دارید، و هنگامی که شما را فرا می‎خوانم اجابت کنید و چون دستوری به شما می‎دهم فرمان برید."ایها الناس ان لی علیکم حقا، و لکم علی حق، فأما حقکم علی فالنصیحة لکم و توفیر فیئکم علیکم و تعلیمکم کیلا تجهلوا، و تأدیبکم کیما تعلموا، و اما حقی علیکم فالوفاء بالبیعة، و النصیحة فی المشهد و المغیب، و الاجابة حین أدعوکم، و الطاعة حین آمرکم. (نهج البلاغه، فیض 114/، لح / 79، خطبه 34) ملاحظه می‎شود که در اینجا حضرت برای هر دو طرف وظایفی را مشخص فرموده که انجام وظیفه هر یک در برابر انجام وظیفه دیگری است. نصیحت و ابراز نظر خیرخواهانه برای دولت پیشوای مسلمین امری است که از وظایف مردم می‎باشد و اگر انجام این وظیفه ترک و به تملق و چاپلوسی و تحریف واقعیات برای خوش آمدن حاکم تبدیل گردد، و یا متقابلا حاکم اموال عمومی را در جهت تقویت و تثبیت پایگاه شخص خود و اطرافیان خود مصرف کند، در این صورت سرنوشت جامعه به کجا خواهد انجامید؟ (مقرر)