صفحه ۲۶

و مسأله هلال از بارزترین مصادیق حوادث واقعه و مشکلات عمومی جامعه است که در همه اعصار و زمانها مورد ابتلاء مسلمانان است.

و نیز روایات دیگری که بر وجوب مراجعه به جانشینان ائمه (ع) دلالت دارد.

[2-] به صحیحه محمد بن قیس از امام محمدباقر(ع) که فرمود:

"اگر دو شاهد نزد امام شهادت دادند که پس از سی روز از ماه قبل هلال را دیده اند، امام دستور به افطار روزه آن روز می‎دهد، اگر پیش از ظهر باشد. و اگر بعد از ظهر شهادت دادند، دستور به افطار آن روز می‎دهد ولی نماز عیدفطر را به روز بعد می‎افکند و با ایشان نماز می‎خواند."اذا شهد عند الامام شاهدان انهما رأیا الهلال منذ ثلاثین یوما امر الامام بافطار ذلک الیوم اذا کانا شهدا قبل زوال الشمس، و ان شهدا بعد زوال الشمس امر الامام بافطار ذلک الیوم و اخر الصلاة الی الغد فصلی بهم. (وسائل ‏199/7، ابواب احکام ماه رمضان، باب 6، حدیث 1)

مرحوم صاحب حدائق پس از اینکه این دو دلیل را یادآور می‎شود می‎فرماید:

"و شما ملاحظه می‎فرمایید که در این دو دلیل امکان مناقشه هست؛ زیرا آن مفهومی که در مقبوله و نظایر آن به ذهن پیشی می‎گیرد، همان مراجه به آنان در مسائل مربوط به قضاوت و دعاوی یا فتوا در احکام شرعیه است.

و اما صحیحه محمد بن قیس، لفظ "امام" در آن در امام اصل یا مفهومی اعم از وی و ائمه جور و خلفای مسلمانان که عهده دار امور عمومی مسلمانان بوده اند ظهور دارد. بلی، ممکن است کسی بگوید اگر چنین حقی برای امام اصل ثابت گردد برای جانشینان وی نیز بر اساس حق نیابت ثابت است، گرچه استدلال نیز خالی از اشکال نیست؛ زیرا ما به چنین کلیتی دست نیافتیم، و به موارد زیادی برخورد می‎کنیم که وظایف و اختیاراتی برای امام ثابت است ولی برای جانشینان وی ثابت نیست.

در هر صورت مسأله نزد من مورد توقف و اشکال است؛ زیرا در وجوب

ناوبری کتاب