اما در شرایطی که پیشوا توان مقابله با مشرکان را نداشته باشد بلکه آنان بر وی غلبه دارند بدین صورت که آنان قوی هستند و مسلمانان ضعیف یا اینکه دشمن از آنان بسیار دور است و اگر بخواهند علیه مسلمانان توطئه کنند باید مخارج زیادی را متحمل شوند، در این شرایط حاکم میتواند تا ده سال نیز با آنان قرارداد متارکه امضا کند؛ زیرا پیامبر(ص) در سال حدیبیه با قریش تا ده سال قرارداد متارکه جنگ امضا فرمود، اگر چه آنان پیش از سرآمدن مدت شرایط قرارداد را نقض کردند."مبسوط 50/2_51
ظاهرا در ابتدای سخن ایشان که فرموده بود: "بدون عوض" منظور ایشان این است که شرط نیست قرارداد آتش بس در برابر چیزی باشد، نه اینکه اگر در برابر آن عوض قرار دادند جایز نباشد.
6- به همین جهت علامه در تذکره میفرماید:
"مهادنه و موادعه و معاهده (آتش بس و متارکه جنگ و امضاء قرارداد صلح) اینها الفاظ مترادفی هستند که معنای همه آنها کنار گذاشتن کشتار و ترک جنگ است برای مدتی، چه با عوض باشد و یا بدون عوض. و این عمل بر اساس نص [آیات و روایات ] و اجماع [فقها] جایز است."تذکره 447/1
7- در مغنی ابن قدامه حنبلی آمده است:
"معنی هدنه این است که با اهل حرب بر ترک جنگ برای مدتی پیمانی بسته شود، چه در برابر آن چیزی از کفار گرفته شود یا چیزی گرفته نشود، و به این عمل "مهادنه" و "موادعه" و "معاهده" گفته میشود؛ و این کار جایز است به دلیل گفتار خداوند متعال: "براءة من الله و رسوله الی الذین عاهدتم من المشرکین - برائتی است از خدا و رسول وی به کسانی از مشرکان که با آنان
.jpg)
