صفحه ۲۵۵

5- شیخ در مبسوط می‎فرماید:

"هدنه و معاهده یکی است و هر دو به معنی فرونهادن کشتار و ترک جنگ است بدون عوض برای مدت معین. و این عمل جایز است بر اساس فرمایش خداوند متعال: "و ان جنحوا للسلم فاجنح لها" و بر اساس عمل پیامبر(ص) که در سال حدیبیه با قریش صلح کرد و به مدت ده سال با آنان قرارداد متارکه جنگ امضاء فرمود...

و مسأله بدین گونه است که گاهی امام و پیشوای جامعه قدرت و نیروی برخورد با مشرکین را دارد و گاهی فاقد چنین نیرو و قدرتی است؛ در شرایطی که پیشوا توان و قدرت لازم را دارد ولی متارکه جنگ دارای مصالح و منافعی برای مسلمانان است، بدین گونه که مثلا انتظار می‎رود که با این کار آنان اسلام را بپذیرند یا جزیه بپردازند، در این شرایط امام قرارداد متارکه با آنان امضا می‎کند؛ ولی اگر این کار منافعی برای مسلمانان دربرنداشته باشد و بلکه مصلحت در ترک آتش بس باشد، مثلا تعداد دشمنان کم است و اگر جنگ متارکه شود آنان نیرو و قدرت پیدا می‎کنند و مواضع خود را تثبیت می‎کنند، در این شرایط آتش بس جایز نیست؛ زیرا در آن زیان بر مسلمانان است.

پس در شرایطی که آتش بس با مشرکان جایز است، برای مدت چهار ماه می‎توان قرارداد امضا نمود بر اساس نص قرآن کریم که می‎فرماید: "فسیحوا فی الارض اربعة اشهر - چهار ماه [جنگ را متارکه و] در زمین سفر کنید؛ و آتش بس تا یک سال و زیادتر جایز نیست...

ناوبری کتاب