صفحه ۱۴۹

پیشنهاد کرد ولی او نپذیرفت، و گفت: خداوند هیچ کس را بر دیگری برتری نبخشیده و فرموده: "انما الصدقات للفقراء و المساکین - صدقات مال فقیران و تهیدستان است" و هیچ قومی را بر قوم دیگر ویژگی نبخشیده است. ولی آنگاه که خلافت به عمر رسید به آنچه از ابتدا مورد نظرش بود عمل کرد. و بسیاری از فقهای مسلمانان نیز نظر او را پذیرفته اند، و بالاخره مسأله محل اجتهاد است، و امام و رهبر می‎تواند طبق اجتهاد خود عمل کند، اگرچه نزد ما پیروی از نظر امام علی (ع) صحیح تر است، به ویژه اینکه نظریه ابوبکر نیز آن را تأیید می‎کند. و اگر این خبر صحیح باشد که پیامبراکرم (ص) نیز به طور مساوی بیت المال را تقسیم می‎کرد، در این صورت مسأله منصوص علیها و مورد تصریح پیامبراکرم (ص) نیز هست؛ زیرا عمل آن حضرت (ص) نیز نظیر گفتار اوست."شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید 111/8

لازم به ذکر است که جایگاه بحث "تساوی" یا "برتری" در مورد عطاهائی است که از صدقات و فئ - در غیر مؤلفة قلوبهم - بر اساس نیاز افراد به طور مجانی در اختیار آنان گذاشته می‎شود، و روشن است که در چنین مواردی وجهی برای برتری سیاه بر سرخ یا عرب بر عجم و نظایر آن نیست. بلکه سوابق حسنه و فضایل علمی و مقامات معنوی نیز دخالتی در این گونه برتریهای مالی که صرفا ملاک در آنها رفع نیازمندیهای زندگی است ندارد، بلکه چنانچه در خبر آمده فضیلت های آنان بین خودشان و خداوند - تبارک و تعالی - است و در چنین مواردی شدت نیاز مالی و عائله مندی ملاک اختصاص بودجه بیشتر به آنان است.به همین جهت من در شهریه طلبه ها معتقدم که شهریه باید بر اساس نیاز طلبه ها به آنها داده شود، نه در مقابل کار؛ چون شهریه برای اداره زندگی آنان است، این گونه نیست که اگر کسی مثلا سطح می‎خواند کمتر غذا می‎خورد و اگر خارج می‎خواند بیشتر، البته اگر کسی عیالوار باشد آن مسأله دیگری است. (الف - م، جلسه 278 درس)

ناوبری کتاب