شرایط بعضی از داروخانه ها آن دارو را احتکار کنند، آیا میتوان گفت عمل آنان احتکار نیست و جایز است ؟
و یا اگر در شرائط خاصی در همه لباسهای تابستانی و زمستانی و مواد اولیه آنها یا در مثل سوخت و آبها و اراضی و مانند آنها احتکار صورت گیرد و مردم از این جهت در تنگنا و مضیقه واقع شوند، در این صورت چه باید کرد؟
به نظر میرسد امیرالمؤمنین (ع) در نامه خود به مالک اشتر - که پیش از این نیز خوانده شد - ملاک کلی منع از احتکار را مشخص فرموده است، آنجا که درباره تجار میفرماید:
"با آن همه سفارش که درباره تجار کردم، ای مالک بدان که در بسیاری از آنان طبعی سختگیر و رذیله بخل و احتکار و انحصار منافع و اجحاف در معامله وجود دارد که موجب زیان رساندن به مردم و ننگ برای زمامداران است، پس از احتکار جلوگیری نما."و اعلم - مع ذلک - ان فی کثیر منهم ضیقا فاحشا و شحا قبیحا و احتکارا للمنافع، و تحکما فی البیاعات، و ذلک باب مضرة للعامة و عیب علی الولاة، فامنع من الاحتکار. (نهج البلاغه، فیض 1017/، لح 438/، نامه 53)
در اینجا امام (ع) با اینکه در مقام بیان مسأله احتکار بوده ولی نه ذکری از اجناس ویژه به میان آورده و نه اشاره ای به قوت و غیر قوت دارد.
خلاصه کلام اینکه: احکام شریعت اسلام، گزاف و بدون ملاک نیست، بلکه برپایه مصالح و مفاسد تشریع شده است؛ و نیز شریعت اسلام برای زمان خاص یا مکان خاصی نیست، بلکه برای همه مردم در همه کشورها تا روز قیامت تشریع شده است. و اطلاقات روایات بسیار زیادی که از مطلق احتکار نهی میکند همه را شامل میشود. و همین مناسبت حکم و موضوع، و ملاحظه ملاک نیز اقتضای اخذ به اطلاق دارد. در خود اخبار حصر کننده نیز اختلاف است، ملاحظه میفرمایید که
.jpg)
