آیت‌الله منتظری

کسی که پژوهش در قرآن و سنت معصومین (ع) داشته باشد، این مطلب را به وضوح درک خواهد کرد.

آیا مگر نمی بینید که مهمترین کیفرهای شرعی و دشوارترین آن "قصاص نفس" می‎باشد، و عبارت است از کشتن شخص و اعدام او، ولکن با این حال خداوند متعال آن را از این نظر که موجب تأمین امنیت جامعه و دوام زندگی مردم می‎باشد تشریع کرده، و در این باره چنین فرموده است:

نه تنها کیفرهای شرعی بلکه احکام شرعی در واقع تابع مصالح و مفاسد واقعی می‎باشند، و هیچ تکلیف شرعی بدون ملاک و گزاف نمی باشد، هرچند که ما نتوانیم آن مصالح و مفاسد واقعی را درک کنیم. در این زمینه توجه و دقت در حدیثی که از امام رضا(ع) روایت شده لازم به نظر می‎رسد.

در کتاب "علل الشرایع" از امام رضا(ع) روایت شده است که در جواب نامه محمد بن سنان "محمد بن سنان زاهری" حضور ائمه سه گانه یعنی امام موسی کاظم، امام علی بن موسی الرضا و ابوجعفر ثانی حضرت جواد(ع) را درک کرده است. برخی می‎گویند: حضور حضرت هادی (ع) را نیز درک کرده است. او در سال 220 ه- وفات کرد. محمد بن سنان یاد شده در میان علمای رجال بسیار مورد بحث قرار گرفته، عده ای (به ویژه قدمای از رجالیون شیعه) او را مورد طعن و تضعیف قرار داده اند، برخی دیگر نیز (که به طور عمده از متأخرین علمای رجال مانند مجلسی اول، وحید بهبهانی و علامه مامقانی صاحب تنقیح المقال و...) او را تأیید و توثیق کرده اند. و برخی دیگر نیز راجع به تضعیف و یا توثیق او موضع ممتنع و بی تفاوت گرفته و به اصطلاح از "متوقفین" می‎باشند. ابوالعباس نجاشی که دقیق ترین علمای رجال به شمار می‎آید در اواسط کتاب الفهرست خود ذیل کلمه "محمدبن سنان" (صفحه 328 چاپ جامعه مدرسین قم) ابتدا درباره اش چنین گفته است: "محمد بن سنان بسیار ضعیف است، نمی توان به او اعتماد کرد، در روایاتی که او به تنهائی نقل کرده و دیگران آنها را نقل نکرده اند نمی تواند مورد التفات باشد." پس گزارشی از شخصی به نام عبدالله بن محمد بنان نقل کرده که گواه بر اضطرابات عقیدتی حاکم بر وجود او در دورانی از زندگی اش می‎باشد. لکن نجاشی در اواخر کتاب خود ذیل حرف "میاح مدائنی" بشدت او را مورد تضعیف و جرح قرار داده و بی اعتبار ساخته است. عبارت نجاشی چنین است: میاح مدائنی بسیار ضعیف است، او کتابی دارد که به رساله میاح مشهور است، طریق و راوی کتاب او که "محمد بن سنان" باشد از خود او نیز ضعیف تر می‎باشد. و..." (صفحه 424 و 425 الفهرست نجاشی چاپ جامعه مدرسین قم). شیخ طوسی (ره) نیز نام او (محمد بن سنان) را یک بار بدون هیچ گونه اظهارنظر در کتاب فهرست خود ثبت کرده (صفحه 131 منشورات شریف رضی قم) یک بار نیز در صفحه 143 کتاب خود (همان چاپ) او را ذکر کرده و چنین گفته است: "محمد بن سنان دارای کتابهائی است و او مورد طعن و تضعیف قرار گرفته است." شیخ مفید(ره) نیز در بسیاری موارد او را تضعیف کرده و در یک مورد توثیق کرده است. (ر.ک . تنقیح المقال مامقانی ج ‏124/3_126) عمده اتهام او این است که اولا اهل غلو بوده است، و ثانیا کتابهایش مستند نبوده و از طریق و راهی که شیوه نامطمئنی برای نقل و روایت حدیث است به دست آمده است. مرحوم علامه مامقانی کوشش کرده است این اتهامات را از او دور گرداند و توثیقش کند، چنانکه علامه وحید بهبهانی و مجلسی اول (طبق نقل مامقانی) این کار را کرده اند. لکن چنین به نظر می‎رسد حق این است که گفته شود متفردات او ضعیف است، و این راه جمع در میان اقوال متباین علمای رجال در این باره می‎باشد.(مقرر) چنین نوشت: