یادکرد نخستین های مربوط به علی (ع) چنین آورده است: نخستین کسی که در اسلام زندان ساخت علی (ع) بود. خلفای پیش از او افراد را در چاهها [سردابها و زیرزمینها] زندانی میکردند. در کتاب شفاء الغلیل خفاجی گفته است: در زمان پیامبراسلام (ص)، ابوبکر، عمر و عثمان زندان وجود نداشت، افراد را در مسجد و یا در پیش ورود و دالانهای منازل، یعنی هر جائی که امکان داشت زندانی میکردند. زمان علی (ع) که فرارسید او یک زندان ساخت و نام آن را نافع گذاشت، او نخستین کسی است که در تاریخ اسلام زندان ساخته است. این زندان عاری از استواری و دژ بود، برای همین بود که زندانیان از آن فرار کردند، از این رو او زندان استوار دیگری ساخت و نام آن را مخیس گذاشت. مخیس با خاء نقطه دار و یاء مشدد میباشد، یاء آن را هم مفتوح و هم مکسور میتوان خواند... من میگویم: شاید عمر پیش از خریداری آن خانه ای که ویژه زندان قرار داده بود افراد را در چاهها [سردابها و زیرزمینها] زندانی میکرده است. چون که بیهقی از نافع بن حارث روایت کرده است که عمر از صفوان بن امیه خانه ای را به مبلغ چهارهزار خریداری کرده و به زندان اختصاص داد.
سلطان ابوالاملاک مولای اسماعیل بن شریف علوی، از علمای فاس یعنی از کسانی همچون قاضی بردله، مناوی، ابن رحال و مانند آنها سئوال کرد که: نخستین سازنده زندان در اسلام چه کسی بود؟ و اینکه گفته شده در اوایل افراد را در چاهها زندانی میکردند مقصود چیست ؟ و چگونه در چاهها زندانی میکردند، آیا در میان روایت سیوطی که گفته است نخستین بانی و سازنده زندان در اسلام علی (ع) بود و روایت ابن فرحون که گفته است نخستین بانی زندان در اسلام عمر بود و این کار را زمانی انجام داد که کشورش گسترش پیدا کرد، چگونه میتوان جمع کرده و تعارضشان را از بین برد؟
شیخ مناوی به این پرسشها این گونه پاسخ داد:
تعارض روایتهای سیوطی و ابن فرحون را این گونه میتوان از بین برد که بگوئیم: عمر نخستین بار خانه ای را که به قصد زندان بنا نشده بود بلکه به عنوان سکونت شخصی ساخته شده بود به عنوان زندان مورد استفاده قرار داد، لکن علی (ع) نخستین
.jpg)
