آیت‌الله منتظری

سوم - "متواتر اجمالی":

منظور از تواتر اجمالی این است که راویان و گزارشگران هر کدام یک واقعه و حادثه بخصوصی را روایت کنند با الفاظ گوناگون و گاهی از امامان مختلف، لکن شمار گزارشها و روایات آنان که در مجموع به یک مقصود کلی نظر دارند چنان زیاد باشد که انسان فی الجمله یقین کند که برخی از آنها به طور قطع از معصوم صادر شده است و در اثر فزونی شمار روایات و گوناگونی شرایط صدور و نقل آنها، احتمال دروغ بودن همه آنها از بین برود. چنانکه مسأله مورد بحث ما یعنی "زندان" از این نمونه هاست.از جمله مثالها و نمونه های "تواتر معنوی" چنانکه گفتیم حادثه غدیر می‎باشد؛ و از جمله مثالها و نمونه های "تواتر اجمالی" در تاریخ اسلام، مسأله شجاعت و جانبازیهای امیرالمؤمنین علی (ع) در راه دفاع از اسلام و آرمانهای مقدس اسلامی است. برخی ها گاهی این مسأله را به عنوان نمونه و مثال برای "تواتر معنوی" ذکر می‎کنند که درست نیست، تواتر معنوی مثالش همان واقعه غدیر خم و نصب علی (ع) به خلافت می‎باشد، و این دومی از موارد تواتر اجمالی است، چون حوادث و جنگها متعدد و مختلف بوده و گزارشگران نیز متفاوت و متعدد، لکن از مجموع آنها اجمالا مسأله شجاعت و فداکار بودن آن حضرت استفاده می‎شود. (از افاضات معظم له در جلسه 237 درس فقه) چرا که هر یک از روایات مربوط به زندان، مسأله خاصی از آن را از امام و پیشوای معینی دربردارند. با این همه است که برای ما علم اجمالی و یقین حاصل می‎شود که مجموع این روایات نمی تواند از اساس دروغ باشد. از آنجائی که مشروعیت زندان از تک تک آنها استفاده می‎شود، به ناچار در نهایت نیز مشروعیت زندان ثابت می‎گردد.

همانند این نوع تواتر اجمالی [که همان علم اجمالی است ] در ابواب فقه اسلامی فراوان می‎باشد.

دلالت اجماع بر مشروعیت زندان

برخی از فقهای حنفی و شافعی بر مشروعیت زندان ادعای اجماع کرده اند، و