صفحه ۳۴

ظاهر این است که نووی و امثال او این فتوا را از آیه شریفه مورد بحث ما گرفته اند، و در این آیه واژه "نفی" را به معنای "حبس" و زندان گرفته اند.

6- در کتاب وسائل، از عیاشی از ابی جعفر محمد بن علی الرضا(ع) در ضمن حدیثی چنین آمده است:

"اگر محاربین فقط راه را ناامن و ترسناک گردانیدند و کسی را نکشته و مالی را از کسی نگرفتند، حکم می‎شود که زندانی شوند. این است معنای "نفیهم من الارض" - نفی محاربین از زمین - در صورت ترسناک ساختن راهها."عن العیاشی، عن ابی جعفر محمد بن علی الرضا(ع) فی حدیث: "فان کانوا أخافوا السبیل فقط و لم یقتلوا أحدا و لم یأخذوا مالا، أمر بایداعهم الحبس. فان ذلک معنی نفیهم من الارض باخافتهم السبیل." وسائل ج ‏536/18، باب 1 از ابواب حد محارب، حدیث 8

7- در "مسند زید" از علی (ع) روایت شده که فرمود:

"دزدها آنگاه که دست به راهزنی زده و اسلحه بکشند اما کسی را نکشته و از کسی مالی نگرفته باشند و دستگیر شوند، زندانی می‎شوند تا زمانی که بمیرند. و این است معنای "نفیهم من الارض."مسند زید/ 323، کتاب السیر باب قطاع الطریق.

در توجیه اینکه چرا جمله "نفی من الارض = تبعید کردن از زمین" به معنای حبس و زندان است، ممکن است چنین گفته شود: نفی کردن و دور ساختن از زمین به معنای حقیقی امکان پذیر نیست، چون هر جائی که آن شخص تبعید و نفی شده را بفرستند به ناچار آنجا نیز نقطه ای از زمین خواهد بود. بنابراین باید گفت: مراد از "نفی من الارض = تبعید کردن از زمین" این است که شخص بزهکار را در شرایطی قرار بدهند که آزادی و اختیارات ویژه زندگان از او سلب شود، و چنین شرایط و حالتی هم به ناچار با زندان تطبیق می‎کند. چنانکه پیشتر نیز گفتیم در مجمع البیان هم به این معنی اشاره کرده است.ممکن است گفته شود: در آیه شریفه و در جمله "أو ینفوا من الارض" و حتی واژه "الارض" در اول آیه شریفه، الف و لام "الارض" الف و لام عهد است و در نتیجه معنای "الارض = زمین" به معنای عام آن یعنی "همه کره زمین" نمی باشد، بلکه زمین محل وقوع جرم منظور است؛ و معنای جمله "او ینفوا من الارض" این است: "تبعید شوند از آن زمینی که در آنجا اقدام به محاربه کرده اند." چنانکه در آیه های 4و5 سوره قصص: "ان فرعون علا فی الارض" و دنباله آن: "و نرید أن نمن علی الذین استضعفوا فی الارض" الف و لام "الارض" عهد ذهنی است و منظور از "الارض" "سرزمین مصر" است و نه همه کره زمین. استاد شهید مرحوم مطهری نیز "الارض" را در دو آیه فوق (ضمن درسهای معارف قرآن) همین طور معنی و ترجمه می‎کردند. اگر "الارض" را در جمله "أو ینفوا من الارض" به این صورت معنی کنیم، نظر اکثر فقهای شیعه و اصحاب ما مانند شیخ طوسی و امثال او تأیید می‎شود-(مقرر)

ناوبری کتاب