صفحه ۳۱۰

لذا باید همه کارگزاران و مأمورین دولتی به طور پنهانی مورد مراقبت قرار بگیرند، و برای کنترل کیفیت انجام وظیفه آنان مأمورین مخفی گماشته شود، که در اصطلاح اخبار و احادیث ما "عین = چشم" نامیده شده اند، و رسول خدا(ص) و امیرالمؤمنین (ع) برای کارگزاران و امرای خود "عیون = چشمهای مخفی" نصب می‎کردند تا رفتار اداری آنان را گزارش کنند.[این قبیل موارد در کتابهای حدیثی و سیره فراوان می‎باشد و ما دسته ای از آنها را در اینجا نقل نموده و مورد تأمل قرار می‎دهیم ]:

1- طبق نقل کتاب قرب الاسناد، ریان بن صلت می‎گوید: شنیدم که امام رضا(ع) فرمود:

"هرگاه که پیامبر(ص) سپاهی را برای مأموریت می‎فرستاد و فرماندهی برای آن تعیین و نصب می‎کرد. برخی از افراد موثق و مورد اعتماد خود را نیز مخفیانه بر او می‎گماشت که در رفتارش تجسس کرده و برای پیامبر گزارش کنند."عن الریان بن صلت، قال: سمعت الرضا(ع) یقول: "کان رسول الله (ص) اذا وجه جیشا فأمهم أمیر، بعث معه من ثقاته من یتجسس له خبره." (قرب الاسناد148/) در وسائل الشیعه ج ‏44/11 به جای کلمه "فأمهم"،"فأتهم امیرا" ذکر شده است که در نتیجه معنای حدیث این طور می‎شود: آن حضرت، هرگاه امیری را برای فرماندهی نصب می‎کرد که متهم بود، برای او عین و جاسوس می‎گماشت.

2- امیرالمؤمنین (ع) در نامه خود به "مالک اشتر" به عنوان عامل و کارگزار مصر، بعد از آنکه به او دستور داده که کارگزاران و مأمورین خود را از میان افراد باحیا و باتجربه، و از بین خانواده های شایسته و پاک و پیشگام در اسلام برگزیند، راجع به ضرورت اعمال تفتیش و تجسس در کارها و رفتار آنان چنین می‎فرماید:

"سپس بر رفتار و کردار آنان مراقبت کن، و مراقبین و گزارشگرانی مخفی از افراد راستگو، باوفا و متعهد بر آنان بگمار؛ چون مراقبت و بازرسی سری تو درباره آنان آنها

صفحه ۳۰۹ صفحه ۳۱۱
ناوبری کتاب