آیت‌الله منتظری

"شیوه علی (ع) بر این بود که افراد زندانی شده در رابطه با دین و یا تهمت را، برای نماز جمعه بیرون می‎آورد، و آنان شاهد نماز جمعه شده و در آن شرکت می‎کردند. آن حضرت از اولیاء زندانیان ضمانت می‎گرفت تا این زندانیان را دوباره به زندان بازگردانند."مستدرک الوسائل ج ‏410/1، باب 17 از ابواب صلاة الجمعة، حدیث 1؛ وج ‏207/3، باب 24 از ابواب کیفیة الحکم، حدیث 1 توضیحی درباره کتاب "جعفریات": "جعفریات" کتابی است حدیثی که نسخه آن در میان علما رایج نبوده است، و این طور نبوده که مانند کتب اربعه و غیره با اجازه علما به یکدیگر روایت شده باشد، بلکه حدود صد و بیست و یا سی سال پیش، نسخه آن را از هندوستان پیدا کرده و آورده اند به نجف و پشتش هم یک سندی بوده که می‎رسیده به: "محمد بن محمد بن اشعث" که روایات آن از امام جعفر صادق (ع) و نوعا از علی (ع) روایت شده است؛ و به همین جهت آن را گاهی "جعفریات" می‎نامند و به امام جعفر صادق (ع) منتسب می‎کنند، و گاهی نیز "اشعثیات" می‎نامند. اما اینکه معتبر است یا نه، نمی شود قضاوت قطعی کرد. مرحوم آیت الله بروجردی می‎فرمودند: آن اعتمادی که به کتب اربعه هست به غیر کتب اربعه نیست، و اضافه می‎کردند: مثلا یک کتابی است که در فلان گوشه هندوستان بوده و پشتش هم نوشته شده است از امام صادق (ع) است، ما چطور می‎توانیم به طور قطعی حکم کنیم که از امام صادق (ع) است، خیلی نمی شود اعتماد کرد." البته این قبیل روایات به عنوان "مؤید" بد نیست و به درد می‎خورد. محمد بن محمد بن اشعث نیز از رجال قرن چهارم است. (از افاضات معظم له در جلسه 247 درس فقه) برای مزید اطلاع باید توجه داشته باشیم که این شیوه دست یافتن به احادیث را در اصطلاح علم درایة الحدیث "وجاده" می‎نامند که در لغت به معنای "پیدا کردن" می‎باشد، یعنی حدیثی که از طریق سماع و قرائت در نزد استاد به دست نیامده بلکه به خط یک عالمی و یا به اسم او پیدا شده است. محدثین شیعه به احادیث وجاده عمل می‎کنند، به ویژه در آنجا که پوشیده به نشانه ها و قرائنی باشد که صحت انتساب آن کتاب به شخص مورد نظر را تأیید کند. شیخ حسین بن عبدالصمد عاملی در این باره می‎فرماید: "....شیوه عملی مستمرا در گذشته و حال بر این بوده و هست که به احادیث وجاده عمل می‎کنند؛ در نزد بسیاری از محققان وقتی که اطمینان حاصل شود که این خط شخص مورد نظر و یا روایت و گزارش اوست، روایت آن جایز است و... لکن اکثر علمای عامه از روایت آن منع کرده و گفته اند: به دلیل اینکه این احادیث را نه لفظا و نه معنا برای او حدیث نکرده اند، لذا او نیز نمی تواند حدیث و روایت کند. دیدگاه اول (نظر علمای شیعه در عمل به وجاده) را این روایت که به سندهای متعدد نقل شده تأیید می‎کند: کلینی با سند خود از ابوخالد شنیوله نقل کرده است که به ابوجعفر ثانی (ع) عرض کردم: فدایت شوم ! اساتید حدیثی ما روایاتی را از امام باقر و صادق (علیه السلام) نقل کرده اند، لکن در اثر حاکمیت جو تقیه برخی از روایات آنان فقط در کتابهایشان وجود دارد و به شیوه معمول روایت نشده است، آیا می‎توان آنها را روایت کرد؟ در پاسخ فرمودند: این احادیث را نقل کنید، اینها حق اند و..." وصول الاخیار الی اصول الاخبار 43/و144، نشر مجمع الذخائر الاسلامیة . (مقرر)