صفحه ۱۳۳

باشد مانند اینکه مار و عقرب او را بگزد و یا حیوانات درنده او را بکشند یا دیوار و سقف بر سر او فرود آید و او را بکشد، در این صورت زندانی کننده ضامن است؛ و این مطلبی است که مذهب و روایات ما آن را اقتضا می‎کنند.

ولکن اگر خوراک و پوشاک و یا یکی از اینها را از او قطع کنند و یا اطاق را بر او تیغه کنند که هوا داخل نشود و او بمیرد، در این صورت اگر او در مدتی بمیرد که عرفا گفته شود چنین کسی اگر در این حال بماند می‎میرد، زندانی کننده باید قصاص شود؛ و اگر در مدتی کمتر از معمول بمیرد، بر زندانی کننده دیه لازم می‎شود. و این مسأله با توجه به اختلاف حالات افراد انسانی و شرایط زمانی فرق می‎کند. اگر او گرسنه و تشنه و هوا نیز بسیار گرم باشد، در مدت زمان کوتاهتری خواهد مرد؛ و اگر او سیر و سیراب باشد و هوا نیز معتدل و یا سرد باشد، مرگش به طول خواهد انجامید؛ لذا این مسائل معتبر می‎باشند. اگر مرگ در مدت زمانی واقع شود که اگر افراد همانند نیز بودند می‎مردند، قصاص لازم می‎شود؛ و اگر مردن او جنبه استثنائی داشته و امثال او در این مدت کم نمی میرند، خونبها (دیه) لازم می‎شود."المبسوط ج 18/7

3- در کتاب جنایات از "قواعد علامه" در ضمن تشریح انواع و اشکال مختلف قتل (درباره زندانی) چنین آمده است:

"اگر او را زندانی کنند و خوردنی و نوشیدنی را به مدتی که معمولا نمی شود به آن طاقت آورد از او منع کنند و در نتیجه او بمیرد یا موجب پیدایش بیماری ای گردد که بعد از خروج از زندان بمیرد و یا موجب به تحلیل رفتن قوا و ضعف زندانی گردد و این ضعف مفرط باعث از بین رفتن او گردد، این قتل عمد حساب می‎شود [و موجب قصاص زندانی کننده و زندانبان می‎باشد.]

این مسأله با توجه به تفاوت و اختلافی که افراد در وجود و توانشان دارند و نیز با توجه به اختلاف احوال و شرایط زمانی جنبه های متفاوتی پیدا می‎کند. مثلا شخص سیراب در هوای سرد به میزان بیشتری توان صبر و مقاومت دارد که همانند آن از یک

ناوبری کتاب