صفحه ۸۳

11- باز در همان کتاب آمده است: "کسی که از نظرهای مختلف استقبال کند به اشتباهات پی می‎برد."من استقبل وجوه الآراء عرف مواقع الخطاء. (نهج البلاغه، فیض 1169/، لح 501/، حکمت 173)

12- باز در همان کتاب آمده است:

"... بنابراین آن گونه که با زمامداران ستمگر سخن می‎گویید با من سخن مگویید، و آنچنان که در پیشگاه حکام خشمگین و جبار خود را کنترل می‎کنید خود را کنترل نکنید، و به طور تصنعی و ساختگی با من برخورد و رفتار نکنید،و هرگز گمان مبرید درباره حقی که به من پیشنهاد کرده اید کندی ورزم، و گمان نکنید که من درصدد بزرگ ساختن خویشتن هستم؛ زیرا کسی که شنیدن حق و یا عرضه داشتن عدالت به وی برایش مشکل باشد، عمل به آن برایش مشکل تر است؛ [با توجه به این ] از گفتن سخن حق و یا مشورت عدالت آمیز خودداری مکنید؛ زیرا من شخصا خویشتن را مافوق آنکه اشتباه کنم نمی دانم و از احتمال خطا در کارهایم ایمن نیستم، مگر اینکه خداوند مرا محافظت کند."فلا تکلمونی بما تکلم به الجبابرة، و لاتتحفظوا منی بما یتحفظ به عند اهل البادرة، و لاتخالطونی بالمصانعة، و لاتظنوا بی استثقالا فی حق قیل لی، و لا التماس اعظام لنفسی، فانه من استثقل الحق ان یقال له او العدل ان یعرض علیه کان العمل بهما اثقل علیه؛ فلا تکفوا عن مقالة بحق او مشورة بعدل، فانی لست بفوق ان اخطئو لاآمن ذلک من فعلی الاان یکفی الله من نفسی ما هو املک به منی. (نهج البلاغه، فیض 686/، لح 335، خطبه 216)

از این گفتار امیرالمؤمنین (ع) باید شیعیان وی که ادعای پیروی آن حضرت را دارند اندرز گیرند و در این کلمات که از "باب علم پیامبراکرم (ص)" و برادر و وزیر وی صادر شده بیندیشند و از مشورت سر بازنزنند و از سخنان حقی که احیانا به آنان گفته می‎شود - حتی از سوی کسانی که برحسب عناوین رسمی و اعتباری از آنان پائین تر هستند- احساس دلتنگی نکنند.

13- حسن بن جهم روایت نموده که گفت: ما نزد ابی الحسن امام رضا(ع) بودیم که سخن از پدر بزرگوارش رفت، حضرت فرمود:

"عقل دیگران با عقل وی برابری نمی کرد ولی چه بسا با یکی از برده های سیاه خود

ناوبری کتاب