صفحه ۸۰

می‎گردد؛ به ویژه در امور مهمه ای نظیر تدبیر امور امت و مسائل جنگ و دفاع که الزاما باید در آن مشورت صورت گیرد و می‎توان گفت ترک آن ستمی بزرگ بر جامعه و امت اسلامی است؛

البته در تعیین شخص امام (که از مهمترین امور امت است) اگر از سوی خداوند سبحان یا پیامبراکرم (ص) یا امام معصوم فردی مشخص شده باشد، دیگر جائی برای مشورت نیست؛ چراکه امر خداوند بر هر چیز حاکم است، که پیش از این [در جلد دوم - فارسی - بخش امامت و رهبری ] مبحث آن به تفصیل از نظر خوانندگان گرامی گذشت.

روایات مشورت

و اما روایاتی که پیرامون شورا و مشورت و ضرورت توجه و عنایت به آن وارد شده از طرق فریقین (شیعه و سنی) بسیار است که برخی از آنها را یادآور می‎شویم:

1- در کتاب عیون از امام رضا(ع) با سند آن حضرت از پیامبراکرم (ص) روایت شده که فرمود:

"کسی که می‎خواهد جماعت شما را متفرق، امر امت را غصب کند و بدون مشورت بر مردم حکومت راند، او را بکشید، که همانا خداوند چنین قتلی را مجاز شمرده است."من جائکم یرید ان یفرق الجماعة و یغصب الامة امرها و یتولی من غیر مشورة فاقتلوه، فان الله قد اذن ذلک . (عیون اخبار الرضا‏62/2 باب 31، حدیث 254)

از این روایت توجه و عنایت اسلام به مشورت در اصل به عهده گرفتن حکومت و یا اعمال ولایت در جامعه، استفاده می‎گردد؛ و شاید در معنی دوم ظهور بیشتری داشته باشد؛چون طبق قواعد اصول، اصل بر تأسیس است نه تأکید، این جمله می‎خواهد مطلب جدیدی را بگوید، می‎خواهد بفرماید: حاکمیت یافتن حاکم بر اساس غصب باشد و حکومت راندن او بدون مشورت. (الف -م، جلسه 125 درس) اما ظاهرا جواز قتل به ایجاد تفرقه در جماعت مسلمانان و غصب امر امت مربوط می‎شود نه به ترک مشورت به تنهایی. و این نکته ای است شایان توجه.

2- ترمذی به سند خویش از ابوهریره روایت کرده که پیامبرخدا(ص) فرمود:

ناوبری کتاب