آیت‌الله منتظری

و موارد دیگری نظیر این موارد که در آن لفظ "امر" در مفهوم حکومت به کار برده شده است.

و اما اینکه این آیه شریفه "و شاورهم فی الامر" در کنار آیاتی که مربوط به جنگ احد است قرار گرفته، دلیل بر این نیست که امر به مشورت، تنها مربوط به جنگ و یا امور دفاعی است، و نیز دلالت بر این ندارد که پیامبراکرم (ص) تنها در این مورد با اصحاب مشورت فرموده است. اگرچه جنگ خود از مهمترین شؤون حکومت و از مواردی است که بسیار نیاز به مشورت و تبادل نظر دارد.چنانچه پیش از این گفتیم: از آیه شریفه "امرهم شوری بینهم" عموم استفاده می‎گردد؛ و همان گونه که مراد از ضمیر "هم" همه مسلمانان هستند، مشورت نیز باید با همه آنان یا کسانی که از سوی مردم نمایندگی دارند صورت گیرد، و اصولا اگر در امور با افراد مشورت شود افراد به کار دلگرمتر می‎شوند و در جریان عمل همکاری بیشتر می‎کنند؛ مشورت علاوه بر اینکه یک پایه در اسلام است یک نوع شخصیت دادن به افراد است، و هرچه کار بزرگتر باشد بیشتر نیاز به مشورت دارد، اشتباه بزرگان بزرگتر از اشتباه دیگران است -اشتباه العظیم عظیم - البته در امور فقط یک نفر باید تصمیم گیری کند، حکومت جمعی درست نیست، تصمیم گیری اگر متکی به چند نفر باشد کارها خراب می‎شود، به تعبیر امیرالمؤمنین (ع): الشرکة فی الملک تؤدی الی الاضطراب. (الف - م، جلسه 125 درس)

جای بسی شگفتی است که قرآن کریم در شرائطی به مشورت در امر فرمان می‎دهد که در حکومت های متداوله آن زمان، مردم معمولا دارای رشد و آگاهی سیاسی ای که در حکومت دخالت کنند نبوده و جایگاهی در حکومت نداشته اند و در نظر اکثریت آنان فرمانروایان دارای قداست ذاتی و الهی بوده اند که مردم بدون انتقاد و اعتراض باید تسلیم نظر آنان باشند، و مسلمانان نیز در آن زمان در مقابل اوامر پیامبر(ص) خاضع و تسلیم بوده و هیچ گونه انتظار اینکه آن حضرت در مسائل با آنان مشورت کند نداشته اند، ولی باز مشاهده می‎کنیم که در چنین شرایطی قرآن کریم بر مشورت پیامبراکرم (ص) با مسلمانان و مشورت آنان با یکدیگر تأکید می‎ورزد تا اساس شورا و مشورت در شریعت اسلام همواره پابرجا و جاودان بماند.

راز و رمز این همه تأکید بدان جهت است که مشورت موجب تبادل نظر و یکی شدن افکار و روشن شدن امور و اطمینان خاطر در مرتفع شدن خطا و اشتباهات