صفحه ۵۵۸

8- ماوردی در بیان وجوه اختلاف میان حد و تعزیر گوید:

"وجه سوم: در حد اگر تلف و مرگ و میر رخ دهد خون متخلف هدر است لکن اگر در تعزیر چنین پیشامدی رخ دهد باعث ضمان می‎گردد؛ و شاهد این مورد جایی است که عمر زنی را ترسانید و آن زن بچه ای را که در شکم داشت سقط کرد، عمر در این باره با علی (ع) مشورت کرد و بنا به پیشنهاد آن حضرت دیه بچه را به آن زن پرداخت."احکام السلطانیه 238/

9- در کتاب معالم القربة ذکر شده است:

"اگر امام متخلفی را تعزیر کند به طوری که باعث مرگ وی شود، امام ضامن قتل او می‎گردد. عده ای گویند: امام ضامن قتل متخلف نیست، و مذهب ما همان قول اول است؛ زیرا این قول از عمر و علی (ع) نقل شده و کسی با آنان مخالفت نکرده است.

دلیل دیگر آن است که تعداد ضربه ها در تعزیر مشخص نشده، پس زدن بیش از توان ضمان آور است، مانند آنکه شوهر همسر خود و یا معلم دانش آموزی را تنبیه کند. ما در تعزیر از آن جهت امام را ضامن می‎دانیم که تعزیر تادیبی است که در آن سلامت متخلف شرط شده؛ پس اگر اجرای آن سبب تلف و از بین رفتن گردد، معلوم می‎شود که امام تا این حد مجاز نبوده و ضمان مقتول بر عهده اوست.

ابوحنیفه در این باره گوید: اگر امام تشخیص دهد که جز زدن وسیله دیگری باعث اصلاح متخلف نمی شود، باید او را بزند؛ ولی اگر تشخیص داد با وسیله دیگری غیر از تنبیه می‎تواند متخلف را اصلاح کند، بین زدن و انتخاب وسیله دیگر مختار است. و اگر متخلف در هر دو حالت در اثر اجرای تعزیر بمیرد، ضمانی در عهده امام نیست."معالم القربة 193/ (چاپ مصر 286/) باب 50، فصل تعازیر.

10- ولی در کتاب احکام السلطانیه نوشته ابویعلی الفراء آمده است:

"اگر متخلف در اثر اجرای تعزیر از بین برود، ضمان او بر گردن امام نیست، همچنین اگر معلم دانش آموزی را به عنوان تأدیب به مقداری که در عرف رایج است بزند، و نیز اگر شوهر همسر خود را به خاطر نشوز بزند و در اثر آن دانش آموز یا زن بمیرند، ضمانی متوجه معلم و شوهر نمی گردد. و در روایت ابوطالب بر این نکته تصریح شده. از ابوطالب سؤال شد: آیا میان زن و شوهر قصاص صورت می‎گیرد؟ گفت: اگر زدن به خاطر تأدیب وی بوده، قصاص صورت نمی پذیرد."

ناوبری کتاب