آیت‌الله منتظری

6- در کتاب مستدرک به نقل از فقه الرضا آمده است: تعداد ضربات در تعزیر ما بین ده و اندی تازیانه تا سی و نه تازیانه، و تعداد ضربات در تأدیب بین سه تا ده ضربه است.التعزیر ما بین بضعة عشر سوطا الی تسعه و ثلاثین، و التأدیب ما بین ثلاثة الی عشرة . (مستدرک الوسائل ‏248/3، ابواب بقیة الحدود، حدیث 1، منقول از فقه الرضا 309/) البته همان گونه که بارها عرض کرده ام به نظر من فقه الرضا همان رساله علی بن بابویه است که برخی از علما با آن معامله روایت می‎کنند، و دلیل آن هم این است که فتواهایی که مرحوم صدوق در من لایحضر از پدرش نقل می‎کند در فقه الرضا به همان شکل آمده است و من در این مطلب آنقدر معتقد شده ام که هر جا علامه در مختلف چیزی را از رساله علی بن بابویه نقل می‎کند من می‎روم سراغ کتاب فقه الرضا و عبارت را در آنجا پیدا می‎کنم. و این قرینه بسیار خوبی است به اینکه این دو کتاب یکی است. این کتاب در جمع بین روایات اختلافی همواره مورد مراجعه فقها بوده و غیر از چند مورد که خلاف اجماع در آن دیده می‎شود بقیه موارد آن متقن است؛ و از مضامین آن استفاده می‎شود که مؤلف آن احاطه کامل به مسائل فقه شیعه داشته است. (الف - م، جلسه 216 درس)

گویا این جمله منقول از فقه الرضا میان روایات این باب جمع نموده به طوری که آن دسته از روایات که در آن از ده ضربه سخن گفته شده بر تأدیب کسانی حمل می‎شود که متصدی امری هستند که در آنها تنها حزازت و کراهت بوده و به حد حرمت نرسیده است. بنابراین اخبار ذکر شده در مقام بیان بیشترین مقدار مجازات در تأدیب است و گواه این نکته، ذیل مرسله است - که تأدیب برده را تا پنج ضربه یعنی نصف تأدیب فرد آزاد ذکر کرد - و مقصود از کلمه حد در این روایت اعم از حد اصطلاحی و تعزیر می‎باشد. همچنین مضمون روایت موثقه اسحاق را بر تحدید تعزیر از نظر کمترین مقدار ضرب، و صحیحه حماد را بر تحدید تعزیر از نظر بیشترین مقدار ضربات حمل کرده است. مقصود از ذکر کلمه بضعة عشر (ده و اندی) در روایت موثقه اسحاق از یازده به بالا می‎باشد. ولی از سوی دیگر با توجه به ذکر کلمه والی در روایت مرسله صدوق بعید است که ما بتوانیم مضمون آن را بر تأدیب حمل کنیم؛ زیرا اجرای تأدیب تنها اختصاص به والی ندارد - پدر نیز حق دارد فرزند را تأدیب نماید - لکن این اشکال در سایر اخباری که بر ده ضربه دلالت