آیت‌الله منتظری

عرض کردم: مقدار تعزیر چقدر است ؟ فرمود: کمتر از حد. گفتم: آیا کمتر از هشتاد ضربه است ؟ فرمود: خیر اما کمتر از چهل ضربه که حد بندگان است می‎باشد، گفتم: آن چقدر است ؟ فرمود: این مقدار به نظر حاکم درباره نوع گناه و حالت و نیروی جسمانی متخلف بستگی دارد.حماد بن عثمان، عن ابی عبدالله (ع) قال قلت له: کم التعزیر؟ فقال: دون الحد. قال قلت: دون ثمانین ؟ قال: لا، ولکن دون اربعین، فانها حد المملوک . قلت: وکم ذاک ؟ قال: علی قدرمایراه الوالی من ذنب الرجل و قوة بدنه. (وسائل ‏584/18، ابواب بقیة الحدود، باب 10، حدیث 3) این روایت طبق نقل صدوق در علل صحیحه است، ولی طبق نقل مرحوم کلینی در کافی نمی توان آن را صحیحه دانست، زیرا در سلسله سند کافی، حسین بن محمد و علی بن محمد و حسن بن علی

از ظاهر حدیث این طور مستفاد می‎گردد که تعزیر در زدن انحصار دارد، مگر آنکه بگوییم: مراد امام ذکر مصداق غالب و رایج تعزیر بوده نه مطلق آن. همچنین این حدیث را می‎توان به عنوان دلیل قول سوم اعتبار نمود که بنابر آن تعداد حداکثر ضربات در تعزیر نباید به تعداد ضربات در کمترین حد بندگان برسد، اعم از آنکه متخلف آزاد باشد یا مملوک، و معصیت هر گونه معصیتی که باشد. اما در ناحیه قلت هیچ اندازه ای برای تعزیر منظور نشده و تعیین مقدار آن به تشخیص والی و حاکم شرع واگذار شده است، و با توجه به موارد خاصی که از کتاب مسالک نقل شد می‎توان عموم این حدیث را تخصیص زد.

از سوی دیگر گویا "حماد" چنین می‎پنداشته که کمترین ضربات حد برای افراد آزاد هشتاد ضربه است و شاید ظاهر این حدیث هم قبول و تأیید پندار او از ناحیه امام مبنی بر این مطلب باشد، ولی با توجه به نکته ای که قبلا گفتیم که کمترین تعداد ضربات در حد مربوط به عمل قیادت حرام بوده که هفتاد و پنج ضربه در آن به متخلف زده می‎شود، روایت حماد ما را با مشکل مواجه می‎سازد.

2- در موثقه اسحاق بن عمار آمده است که گفت: از ابوابراهیم (امام موسی بن