41- حسبه بر فرمانروایان و کارداران
در باب پنجاه و دوم، حسبه بر فرمانروایان و کارداران را آورده و مینویسد:
"شایسته است که محتسب در مجالس امیران و کارداران حاضر شود و آنان را فرمان دهد که به مردم مهربانی و نیکی کنند و احادیثی را که در این باب وارد شده است به ایشان برخواند. چنانچه رسول خدا(ص) فرمود: "امیری که امور مسلمانان به دست اوست اگر کوشش نکند و پند ندهد به بهشت نخواهد رفت."ما من امیر یلی امرالمسلمین و لا یجهد لهم و ینصح الالم یدخل الجنة . و در روایت دیگری آمده: "بوی بهشت را دریافت نخواهد کرد." و باز آن حضرت (ص) فرمود: "هیچ فرمانروایی بر ده نفر امارت نخواهد کرد مگر اینکه در روز قیامت دست بر گردن احضار میشود تا حسابرسی شود که اعمالش او را آزاد خواهد کرد یا گرفتارش خواهد داشت."ما من امیر یؤمر علی عشرة الاو هو یاتی یوم القیامة مغلولة یده الی عنقه حتی یکون عمله هو الذی یطلقه او یوثقه. از این روایت استفاده میشود که اصل اولی در ریاست و حکومت مسؤولیت و گرفتاری است مگر اینکه در مقام عمل روشن شود که آیا وظیفه اش را انجام داده یا نه ! اینکه ما در بحث و درس عرض میکنیم این پست و مقامها اعتباری است و واقعا هم اعتباری است و وقتی انسان ازدنیا میرود جز وزر و وبال آن را به همراه نمی برد، برای این است که ما حق را زیر پا میگذاریم. حضرت علی (ع) با اشاره به لنگه کفش کهنه خود فرمود: "والله لهی احب الی من امرتکم الاان اقیم حقا او ادفع باطلا". و واقعا اگر انسان بتواند حقی را بپا دارد یا باطلی را از بین ببرد کاری کرده والاجز گرفتاری چیز دیگری نیست. میگویند: مرحوم "آخوند کاشی" که فرد فیلسوف و ملائی بوده و در اصفهان زندگی میکرده و تا آخر عمر ازدواج هم نکرد و در مدرسه زندگی میکرده و کراماتی از او نقل میکنند، چنانچه میگویند ایشان اصلا نمی خندیده تا اینکه یک روز میبینند به شدت میخندد، سبب خنده اش را پرسیدند فرمود: من به حمام رفته بودم به احترام من افراد داخل خزینه نمی شدند تا اینکه یک نفر به سرعت آمد و بدون توجه خواست وارد خزینه شود یکی به او گفت مگر نمی بینی عالم جلیل القدر در خزینه است ؟ آن شخص گفت: کی ؟ گفت: آخوند کاشی خسرالدنیا و الاخرة ! او فکر میکرد که مدح مرا میکند، خنده من از این است که نکند این سخن حقی بوده که بزبان این مرید جاری شده. (الف - م، جلسه 204 درس)
عمربن خطاب هر شب همراه شبگردها در شهر میگشت تا اگر خللی ببیند رفع کند، و میگفت: "اگر گوسفندی بر کناره فرات تلف شود از مسؤولیت آن در روز