صفحه ۴۳۵

لهو و لعب) مالیت داشته باشند، در اینکه آیا فروختن آنها پیش از شکستن مجدد جایز است و یا اینکه باید آنها را پس از شکستن فروخت، دو نظر وجود دارد... همین دو نظر در بتها و صورتهای ساخته شده از طلا و چوب نیز وجود دارد... و اما وسائل بازی ای که در معصیت به کار نمی روند [بلکه دایگان و کنیزکان در تربیت بچه ها از آنها استفاده می‎نمایند، مورد تعرض محتسب واقع نخواهد شد؛ زیرا] در آنها نوعی مصلحت و تدبیر وجود دارد...

روزی پیامبراکرم بر عایشه وارد شده و او را در حال بازی با دختر بچه ها (عروسکها) دید و بر او ایرادی نگرفت و وی را به حال خودش واگذاشت.

محتسب می‎تواند از بعضی از مباحات نیز جلوگیری کند، چنانکه اگر مردی با همسر خود پیش چشم مردم ملاعبه و گفت و شنودهای عاشقانه به عمل آورد، مورد اعتراض واقع می‎شود؛ البته محتسب وظیفه ندارد معصیت ها و نافرمانی های مخفیانه را جستجو و کشف نموده و بدین وسیله پرده دری نماید؛ رسول خدا فرمود: "کسانی که در خفا و یا پنهانی مرتکب کارهای زشت می‎شوند باید معصیت آنان مخفی نگاه داشته شود؛ زیرا خداوند معصیت آنان را پوشیده نگاه داشته است، ولی هر کس این گونه اعمال زشت را ظاهرا و متجاهرا انجام داد حد الهی بر او جاری خواهد شد."

شرط منکراتی که محتسب باید از آنها جلوگیری کند آن است که معصیت به طور آشکارا انجام گرفته و در آن نوعی تجاهر و تظاهر وجود داشته باشد؛ والاهر کس که در خانه و پشت درهای بسته و پنهانی مرتکب گناه می‎شود، جایز نیست او را مورد جستجو و تجسس قرار داد مگر اینکه در یک چنین جستجویی مصلحتی وجود داشته باشد که اگر درنگی روا داشته شود آن مصلحت فوت می‎شود، مانند اینکه شخص مورد اطمینان و موثقی خبر داده که صاحبخانه شخص دیگری را در این خانه برده و قصد کشتن او را دارد و یا با زنی خلوت کرده و قصد زنا با وی را دارد...

حکایت شده که عمر بن خطاب بر گروهی وارد شد که اعتیاد شدید بر شرب خمر پیدا کرده و در میخانه ها آتش روشن می‎کردند، بدانهاگفت: من شما را از این معصیت نهی کرده بودم و شما به آن اهمیت نداده اید، در جواب گفتند: خدا نیز شما را از تجسس و داخل شدن در خانه دیگران بدون اجازه آنها نهی فرموده بود که شما مرتکب هر دو معصیت شده اید، عمر در جواب آنها گفت: این دو گناه من در مقابل آن دو گناه شما، و از آنجا دور شده و متعرض حال آنها نگردید.

اگر محتسب از درون خانه ای صدای لهو و معصیت آمیزی بشنود و ظاهر امر چنین

ناوبری کتاب