آیت‌الله منتظری

8- وظیفه محتسب در اقسام مختلف نهی از منکر

الف - نهی از منکر در حقوق خداوندی.

ب - نهی از منکر در حقوق مردم.

ج - نهی از منکر در حقوق مشترک میان خدا و مردم.

نهی از منکر در حقوق خدایی خود بر سه قسم است:

1- آنچه مربوط به عبادت است.

2- آنچه مربوط به محظورات و آن چیزهایی است که باید از آنها اجتناب کرد.

3- آنچه مربوط به معاملات می‎باشد.

اما آنچه مربوط به عبادات است مانند کسی که شکل مخصوص و معروف نماز را به هم بزند. [مثلا نماز دو رکعتی را با دو تشهد به جای آورد و...] پس محتسب می‎تواند چنین شخصی را تأدیب نماید.و همچنین کسی را که طهارت بدن یا لباس یا جایگاه نماز خود را مراعات نمی کند، وقتی که چنین کاری ثابت شد [نه به صرف ظن و یا تهمت ] می‎تواند او را تأدیب کند،... ولی می‎تواند کسی را که متهم به عدم رعایت حق الله و واجبات آن شده موعظه کرده و او را از عذاب خدا بترساند؛ مثلا اگر محتسب کسی را در حال روزه خواری ببیند، در صورتی که وضع وی نامعلوم باشد، پیش از سؤال از علت روزه خواری از وی اقدام به تأدیب نمی کند؛ زیرا ممکن است مسافر یا مریض باشد، در این صورت برای محتسب لازم است که از علت روزه خواری او بپرسد، اگر در جواب عذر شرعی مناسب حال خود عنوان کرد سخن او را قبول و از نهی و تأدیب وی خودداری کرده و او را به پنهان داشتن روزه خواری دستور می‎دهد، تا بدین وسیله خود را در معرض تهمت قرار ندهد؛ و در صورت تردید در امر، او مجبور به قسم خوردن نمی باشد بلکه او را امین و راستگو به حساب می‎آورند. اما اگر عذر قابل قبولی ارائه نداد، محتسب علنا بر وی اعتراض نموده و او را از انجام خلاف بازداشته و تنبیه می‎نماید تا دوباره به این کار اقدام نکند.معالم القربة 27/ (چاپ مصر 78/)

9- وظیفه محتسب در رسیدگی به تکدی گدایان