همچنین نهی از منکر تابع منکر است، یعنی اگر منکر از نوع حرام باشد نهی از آن واجب، و اگر از نوع مکروه باشد نهی از آن مستحب خواهد بود."جوامع الفقهیه 733/
نظریه برخی از بزرگان در باب وظیفه محتسب
اکنون قسمتی از کلمات بزرگان را که ناظر بر بیان وظایف محتسب است یادآور میشویم:
نظریه ابن خلدون
در مقدمه ابن خلدون فصل برنامه ریزی در مسائل دینی - که بین علما اختلافی است - آمده است:
"حسبه، یکی از وظایف دینی و از مصادیق امر به معروف و نهی از منکر میباشد که اجرای آن بر کسی که متصدی انجام امور مسلمین است واجب شده و او کسی را که برای این سمت مناسب و دارای اهلیت تشخیص دهد منصوب میکند، و بدین ترتیب اجرای این امور بر این متصدی حسبه، متعین (واجب عینی) میشود، و این متصدی منصوب هم کسانی را به عنوان همکاری با خود استخدام کرده و از منکرات تفتیش نموده و تعزیر و تنبیه تأدیبی متناسبی با منکر اجرا میکند و مردم را به رعایت مصالح عمومی در شهر وامی دارد، و (به عنوان مثال) از بند آوردن راههای شهر جلوگیری میکند و حمال ها و خدمه کشتی ها را از حمل بار اضافه بر ظرفیت آنها منع کرده و به صاحبان ساختمانهایی که خطر فرو ریختن دارند دستورمی دهد که ساختمانشان را خراب کنند و هر چیزی را که احتمال ضرر آن بر عابرین در معابر عمومی میرود برمی چیند، و آموزگاران را از زیاده روی در تنبیه و خشونت نشان دادن به بچه های نوآموز در مدارس منع میکند. البته حکم و مداخله او منحصر به موارد دعوا و طرح شکایت و استمداد نمی شود بلکه او میتواند ابتدئا مسائل خلافی را تحقیق نموده و در