صفحه ۴۲۱

همچنین نهی از منکر تابع منکر است، یعنی اگر منکر از نوع حرام باشد نهی از آن واجب، و اگر از نوع مکروه باشد نهی از آن مستحب خواهد بود."جوامع الفقهیه 733/

نظریه برخی از بزرگان در باب وظیفه محتسب

اکنون قسمتی از کلمات بزرگان را که ناظر بر بیان وظایف محتسب است یادآور می‎شویم:

نظریه ابن خلدون

در مقدمه ابن خلدون فصل برنامه ریزی در مسائل دینی - که بین علما اختلافی است - آمده است:

"حسبه، یکی از وظایف دینی و از مصادیق امر به معروف و نهی از منکر می‎باشد که اجرای آن بر کسی که متصدی انجام امور مسلمین است واجب شده و او کسی را که برای این سمت مناسب و دارای اهلیت تشخیص دهد منصوب می‎کند، و بدین ترتیب اجرای این امور بر این متصدی حسبه، متعین (واجب عینی) می‎شود، و این متصدی منصوب هم کسانی را به عنوان همکاری با خود استخدام کرده و از منکرات تفتیش نموده و تعزیر و تنبیه تأدیبی متناسبی با منکر اجرا می‎کند و مردم را به رعایت مصالح عمومی در شهر وامی دارد، و (به عنوان مثال) از بند آوردن راههای شهر جلوگیری می‎کند و حمال ها و خدمه کشتی ها را از حمل بار اضافه بر ظرفیت آنها منع کرده و به صاحبان ساختمانهایی که خطر فرو ریختن دارند دستورمی دهد که ساختمانشان را خراب کنند و هر چیزی را که احتمال ضرر آن بر عابرین در معابر عمومی می‎رود برمی چیند، و آموزگاران را از زیاده روی در تنبیه و خشونت نشان دادن به بچه های نوآموز در مدارس منع می‎کند. البته حکم و مداخله او منحصر به موارد دعوا و طرح شکایت و استمداد نمی شود بلکه او می‎تواند ابتدئا مسائل خلافی را تحقیق نموده و در

ناوبری کتاب