صفحه ۴۲۰

جهت دوازدهم: وظیفه محتسب

وظیفه محتسب به طور اجمال عبارت از تبلیغ و گسترش معروف و برچیدن منکرات و کارهای ناپسند از جامعه است. و ظاهرا منظور از معروف در این باب همه آن چیزهائی است که از نظر عقل پسندیده است و یا اینکه شرع آن را مستحسن می‎شمارد، مانند واجبات و مستحبات شرعی و پاره ای از مباحات که دارای بعضی از جهات راجحه در رابطه با مصالح اجتماعی باشند؛ و منظور از منکر هم به طور مطلق آن چیزی است که عقل یا شرع آن را نمی پسندد، مانند محرمات و مکروهات شرعیه و پاره ای از مباحات که عرفا دارای نوعی ناپسندی باشد؛ زیرا چه بسا اموری که ذاتا حرام نیستند ولکن مصالح اجتماع و امت اسلامی مقتضی آن است که آزادی عمل افراد نسبت به این امور محدود شود.

محقق (ره) در شرایع می‎فرماید:

"معروف به دو قسم واجب و مستحب تقسیم می‎شود، و امر به واجب واجب است، و امر به مستحب مستحب، ولی چون منکر قسمت بردار نیست پس نهی از تمام منکرات واجب خواهد بود."شرایع 341/1

و در جواهر آمده است:

"شاید عدم امکان تقسیم منکرات یک اصطلاح و برداشت شخصی است، چون ممکن است آن را نیز به دو قسمت کرد، بدین معنی که نهی از حرام واجب و نهی از مکروه مستحب باشد."جواهر ‏365/21

به نظر می‎رسد آنچه که صاحب جواهر فرموده صحیح است و به همین جهت ابن حمزه در وسیله نهی از منکر را نیز اعم گرفته و می‎گوید:

"امر به معروف از جهت وجوب و استحباب تابع معروف است، [اگر معروف واجب باشد امر به آن نیز واجب، و اگر مستحب باشد امر به آن مستحب خواهد بود] و

ناوبری کتاب