صفحه ۴۰۲

اساس جهارده شرط ذیل:

1- تکلیف، به گونه ای که به هنگام امر و نهی هر دو ویژگی بلوغ و عقل را دارا باشد.

2- نسبت به وجوب و حرمت فعل آگاهی کامل داشته باشد و در صورت احتمال وجوب یا حرمت باید گفت مستحب است، به خاطر رعایت احتیاط.

3- احتمال تأثیر بدهد، درصورت عدم احتمال تأثیر مستحب است.

4- در شرایط تقیه نباشد ولو به صرف اطلاع یافتن دشمن.

5- بر امر کننده و دیگران به خاطر آن فساد دنیوی مترتب نگردد.

6- گمان اینکه دیگری آن را انجام داده است وجود نداشته باشد.

7- از وی انتظار امر و نهی برود.

8- از وی یا از سوی دیگران امر و نهیی که گمان تأثیر آن می‎رود صورت نگرفته باشد.

9- به واسطه انجام آن از سوی او یا دیگران واجبی ترک یا معصیتی انجام نگیرد.

10- در انجام آن نقصانی که شخصیت و اعتبار امر کننده را در هم بشکند وجود نداشته باشد.

11- فرد خطاکار مراد امر و نهی کننده را درک کند.

12- در واجب فوری وقت تنگ باشد.

13- انجام آن با واجب مضیقی از قبیل نماز و مانند آن [که وقت آن به پایان نزدیک می‎شود] معارض نباشد.

14- اگر انجام امر و نهی متوقف بر لمس کردن یا نگاه کردن باشد برای وی لمس و نظر مأمور جایز باشد."کشف الغطاء 420/

جهت دهم: حسبه و شرایط محتسب، و فرق بین محتسب و متطوع

از اداره هایی که در دورانهای خلافت اسلامی متداول و رایج بوده اداره حسبه است که گاهی از آن با عنوان ولایت حسبه نام برده می‎شد، و تاریخ این اداره - همان

ناوبری کتاب