در شرایع آورده است.شرایع 342/1
و مقصود فقها از ضرر و زیان چیزی اعم از زیان به جان یا آبرو و یا مال است در حال یا آینده؛ و اینکه به آوردن کلمه گمان اکتفا شده از این روست که ملاک در باب ضرر ترس از زیان است و این با گمان و حتی برخی از مراتب احتمال هم حاصل میگردد.
جواهر در شرح عبارت فوق مینویسد:
"بدون هیچ گونه اختلافی که من بدان دست یافته باشم، چنانچه برخی از فقها نیز بدان تصریح فرموده اند، دلیل آن نیز به خاطر نفی ضرر و ضرار و حرج در اسلام است، و نیز به خاطر اینکه دین اسلام شریعت سهله و سمحه است، و خداوند همواره آسانی را خواسته نه سختی را."جواهر 371/21
آنگاه ایشان روایاتی را در این زمینه مورد استناد قرار میدهند که یادآور میشویم:
1- صدوق در خصال به سند خویش از اعمش از امام جعفرصادق (ع) روایت میکند که فرمود:
"امر به معروف و نهی از منکر واجب است بر کسی که توان آن را داشته باشد، و بر جان خویش و اصحابش نترسد."والامر بالمعروف و النهی عن المنکر واجبان علی من امکنه ذلک، و لم یخف علی نفسه و لا علی اصحابه. (وسائل 398/11، ابواب امر و نهی، باب 1، حدیث 22)
این روایت در عیون نیز با ذکر سند از فضل بن شاذان از امام رضا(ع) در نامه ای که به مأمون نگاشته آمده است ولی در آن جمله "بر اصحابش نترسد" وجود ندارد.
2- در موثقه مسعده [که پیش از این قسمتی از آن خوانده شد] از امام صادق (ع) آمده است:
"و در این برهه از زمان [زمان خلافت بنی العباس ] بر کسی که این مسائل و
.jpg)
