آیت‌الله منتظری

6- در خبر داود رقی که گفت: از امام صادق (ع) شنیدم که می‎فرمود:

و روایات دیگری از این قبیل که بر این مقصود دلالت دارد.

چند فرع در مسأله

در اینجا چند فرع وجود دارد که سزاوار است بدان توجه نمود:

فرع اول: اگر این روایات وجود نداشت امکان داشت گفته شود امر به معروف و نهی ازمنکر به طور مطلق واجب است، حتی در صورت آگاهی از مؤثر واقع نشدن امر و نهی؛ چرا که ادله آن مطلق است، و فایده آن نیز این است که بر مرتکبین آن اتمام حجت می‎شود.

فرع دوم: از این روایات استفاده می‎شود که در صورت علم به عدم تأثیر، آنچه ساقط می‎شود وجوب امر به معروف و نهی از منکر است نه جواز آن، مگر در شرایطی که از آن ناحیه زیانی متوجه شخص گردد که تحمل آن شرعا جایز نباشد.

فرع سوم: مقتضای اطلاق ادله این است که برای اسقاط تکلیف امر و نهی، صرف گمان به مؤثر واقع نشدن کافی نیست [بلکه باید علم به عدم تأثیر باشد]، اگرچه محقق و بلکه اکثر فقها چنانچه نقل شده همین گمان به عدم تأثیر را در اسقاط تکلیف کافی دانسته اند، مگر اینکه مراد اینان آن اطمینانی باشد که عادتا ملحق به