صفحه ۳۷۶

نوبت به دست و مراتب مختلف آن برسد، و احوط آن است که اقدام عملی با اجازه و اذن حاکم باشد؛ و اگر آن میسر نشد و یا مؤثر واقع نگشت باید از وی دوری گزیده و کناره گیری کرد. همه اینها برای این است که فرد از کار ناپسند خود دست بردارد، نه برای انتقام و نظایر آن.

رعایت مراتب نیز لازم است، چنانچه فقها به آن تصریح فرموده اند و از روایات هم همین استفاده می‎شد؛ پیش از این نیز در معنی انکار به قلب سخنی از مرحوم صاحب جواهر نقل کردیم که نظر ایشان کناره گیری و ابراز ناراحتی از مرتکب منکر بود، و ظاهرا مقصود ایشان این است که این کار در نهایت انجام گیرد یا اینکه در همان ابتدا پس از علم به عدم تأثیر زبان و دست یا عدم امکان استفاده از آنها انجام پذیرد.بالاخره انتخاب مبارزه منفی یا مثبت مربوط به نوع تأثیر مبارزه در جلوگیری از فساد و منکر می‎باشد و تشخیص آن به شخص محول شده است. (مقرر)

جهت هشتم: رفع یک توهم و شبهه

ممکن است توهم شود که آیه شریفه: "یا ایها الذین آمنوا علیکم انفسکم لا یضرکم من ضل اذا اهتدیتم الی الله مرجعکم جمیعا فینبئکم بما کنتم تعملون مائده (5)105/ ای اهل ایمان مواظب خودتان باشید اگر هدایت یابید، آنکه گمراه شده به شما زیان نخواهد رساند، بازگشت شما به خداوند است، پس شما را آگاه می‎کند بدانچه انجام داده اید."

دلالت بر این دارد که انسان باید در خانه خود بنشیند و به اصلاح نفس خود بپردازد و نسبت به گمراهی و فسادی که در جامعه می‎گذرد بی توجه باشد، در نتیجه ظاهر این آیه با دلایلی که بر وجوب امر به معروف و نهی از منکر دلالت داشت تعارض دارد.

اما در پاسخ باید گفت: از آن همه آیات و روایات متواتره و اجماع مسلمانان که

ناوبری کتاب