صفحه ۳۵۸

مطیع خداوند - عزوجل - بود. و در این مقطع از زمان که سکوت و تن آسایی و آرامش [در مقابل حکومت ظلم ] حاکم است مسائلی را می‎داند ولی امکانات و نیرو و یاور ندارد [که نهی از منکر کند] بر وی حرجی نیست."

مسعده گوید: و باز از آن حضرت (ع) شنیدم که در پاسخ به این پرسش که معنی این سخن پیامبر(ص) که می‎فرماید: "بهترین جهاد کلمه عدلی است که نزد پیشوای ستمگری گفته شود" فرمود:

"معنای آن این است که وی را امر به معروف کند پس از آنکه آن را بشناسد و او نیز از وی بپذیرد، و الابر وی واجب نیست."وسائل ‏400/11، ابواب امر و نهی، باب 2، حدیث 1؛ و کافی ‏59/5، باب امر به معروف و نهی از منکر، حدیث 16

در این موثقه نیز توجه به نوع خاصی از امر به معروف و نهی از منکر است، یعنی مواردی که برداشتن قوه و سلطه متوقف است، و نیز برخی از مراتب زبان که نیاز به قوه و سلطه دارد و الاامر و نهی های جزئی در موارد جزئی عادی ویژه فرد بخصوصی نیست، بلکه آن بی تردید از وظایف همه مردم است.

و شاید امام صادق (ع) در آن زمان مواجه بوده است با برخی افراد که بدون توجه به شرایط و امکانات جامعه به ائمه (ع) و شیعیان آنان اعتراض داشته اند که چرا در قبال منکرات ساکت هستند - نظیر آنچه درباره سدیر صیرفی و امثال وی گذشت - که امام (ع) در این روایت درصدد پاسخ به آنان است. و این نکته ای است در خور توجه.

8 - برخی روایات نیز روایات جامعی هستند که همه مراتب امر به معروف و نهی از منکر - اعم از آنچه وظیفه افراد بخصوص یا وظیفه عموم است - را یادآور شده اند که از آنجمله روایتی است که در نهج البلاغه از محمد بن جریر طبری، از عبدالرحمان بن ابی لیلی آمده است که گفت: به هنگام رودررویی ما با اهل شام از علی (ع) شنیدم که می‎فرمود:

"ای گروه مؤمنان، هر یک از شما ظلم و تجاوزی را ببیند که بدان عمل می‎شود و

ناوبری کتاب