صفحه ۳۲۴

عبدالله بن جدعان در حلف الفضول شرکت داشتم و اگر امروز هم به چنین چیزی دعوت شوم بی تردید آن را می‎پذیرم، و چقدر دوست دارم که برای انجام چنین امری شتران سرخ موی تقدیم کنم."لقد شهدت فی دار عبدالله بن جدعان حلف الفضول ما لودعیت الیه لاجبت و ما احب ان لی به حمر النعم. در نهایه ابن اثیر ‏456/3 نیز در لغت فضل آمده است: آن حضرت فرمود: "من در خانه عبدالله بن جدعان در پیمانی شرکت داشتم که اگر به نظیر آن در اسلام دعوت شوم می‎پذیرم" و اینکه این پیمان را حلف الفضول نامیدند از آن روی بود که در قدیم نیز در مکه در روزگار "جرهم" پیمانی وجود داشت مبنی بر رعایت انصاف و گرفتن حق ضعیف از قوی و افراد غریب از افراد مقیم، که بنیانگذاران آن افرادی بودند از قبیله جرهم که نام همه آنها "فضل" بود از جمله فضل بن حارث، فضل بن وداعه، فضل بن فضاله و... و از آن جهت که این پیمان با آن پیمان تشابه داشت، این پیمان را "حلف الفضول - پیمان فضل ها" نامیدند.

ملاحظه می‎کنید که پیامبراکرم (ص) ماجرای آن زمان را یادآور می‎شوند، و اسلام نیز همان را با شدت بیشتر تأیید و تقویت می‎کند...

و این عمل اگرچه یک عملی بوده که در جاهلیت انجام گرفته و مصالح سیاسی آن زمان آنان را به انجام آن ملزم می‎کرده است، ولی همین که پیامبرخدا(ص) در آن حضور داشته و بعدا نیز آن را مورد تأیید و تأکید قرار می‎دهند، این عمل به عنوان یک حکم شرعی و فعل پیامبر(ص) محسوب می‎گردد.

فصل: پس آنگاه که دادرس مظالم دادرسی این دادگاه را پذیرفت باید برای دادرسی روز مشخصی را معلوم کند و به مردم اعلام نماید تا افرادی که به آنان ستم شده و آنان که با یکدیگر اختلاف دارند در آن روز به وی مراجعه کنند، و در سایر روزها به کارهای دیگری که به وی محول شده رسیدگی کند، مگر اینکه وی مسؤولیت دیگری جز رسیدگی به مظالم نداشته باشد که در این صورت در همه روزها به این امر می‎پردازد. و باید موانعی برای دیدار و ملاقات وی وجود نداشته باشد و از اطرافیان آراسته و نیک کرداری برخوردار باشد.

و باید تشکیلات دادرسی خود را با حضور پنج صنف و دسته تکمیل و سازماندهی کند که هرگز از وجود آنان بی نیاز نیست و قضاوت وی جز با حضور آن تمامت نمی یابد.

دسته اول: دستیاران و پاسداران؛ برای اینکه بتواند افراد قدرتمند را به دادگاه بکشاند و افراد سرکش را به پای میز حساب جلب کند.

ناوبری کتاب