صفحه ۱۷۰

جاهلان را بیاموز و با دانشمندان مذاکره کن."و اما بعد، فاقم للناس الحج، و ذکرهم بایام الله، و اجلس لهم العصرین فافت المستفتی و علم الجاهل و ذاکر العالم. (نهج البلاغه، فیض 1062/، لح 457/، نامه 67)

نظیر همین دسته از روایات است روایاتی که درباره داستان اعزام مصعب بن عمیر و عمرو بن حزم توسط پیامبراکرم (ص) وارد شده است که یادآور می‎شویم:

23- در سیره ابن هشام به هنگام نقل جریان بیعت عقبه آمده است:

"ابن اسحاق گوید: چون مردم از نزد آن حضرت (ص) بازمی گشتند پیامبرخدا(ص) همراه آنان مصعب بن عمیر را فرستاد... و به وی فرمان داد که قرآن را برای آنان قرائت کند و اسلام را به آنان بیاموزد و با دین آشنایشان سازد."... وامره ان یقرئهم القرآن و یعلمهم الاسلام و یفقههم فی الدین. (سیره ابن هشام ‏76/2)

24- باز در سیره ابن هشام و تاریخ طبری آمده است:

"و پیامبرخدا(ص) عمرونب حزم را به عنوان والی بنی حارث فرستاد تا آنان را با دین آشنا کند و سنت و نقاط برجسته اسلام را به آنان بیاموزاند."...لیفقههم فی الدین و یعلمهم السنة و معالم الاسلام. (سیره ابن هشام ‏241/4؛ و نظیر آن در تاریخ طبری ‏1727/4)

زیرا تفهیم فروع دین و احکام الهی جز با ابراز نظر و فتوا در آن امکان پذیر نمی باشد، چنانچه پوشیده نیست.

و اما چگونگی استدلال به این روایات بدین گونه است که: فایده صدور فتوا و ابراز نظر مترتب نمودن اثر بر آن، و انجام عمل بر طبق آن است، و الاابراز نظر و صدور فتوا بیهوده است؛ پس از این گونه روایات به دلالت اقتضادلالت اقتضاء آن است که مدلول با صراحت در کلام نیامده اما صحت کلام بر آن متکی است. دلالت اقتضاء یکی از اقسام دلالت التزام است که به صورت "لازم اعم" بر موضوع خود دلالت دارد، و دارای حجیت عقلی و شرعی است. (مقرر) جواز عمل به فتوای فقیه استفاده می‎گردد.

دسته پنجم:

روایاتی که بر حرمت صدور فتوا بدون فقاهت و آگاهی از مسائل شرعی دلالت

ناوبری کتاب