صفحه ۹۸

است؛ اما در نظام دموکراسی آن گونه که در جهان متداول است ملاک جلب نظر انتخاب کنندگان است و نهایت مطلوب آن تحقق هواها و خواستهای آنان - هرچه که باشد - است. در این صورت نه انتخاب کننده و نه انتخاب شونده مقید به مقررات دینی و مصالح عقلی و فضایل اخلاقی نیستند. بحث تفصیلی این مباحث در بخش پنجم کتاب خواهد آمد.

5 - اوصاف و شرایط حاکم منتخب از نظر عقلاء عقلای جامعه هنگامی که در نظر دارند کار و مسؤولیتی را به کسی واگذار کنند، برای وی شرایطی را در نظر می‎گیرند که اجمالا به آنها اشاره می‎کنیم:

1 - عقل: کسی که بناست مسؤولیتی به او واگذار شود لازم است متناسب با آن از عقل کافی برخوردار باشد.

2 - علم: فرد مورد نظر باید نسبت به مسؤولیت مربوطه اطلاعات و تخصص لازم را داشته باشد.

3 - توانایی: آن فرد باید توان اداره و تدبیر لازم برای پیشرفت کار را دارا باشد.

4 - عدالت: شخص مسؤول باید امانتدار و باتقوا و عادل باشد تا کار را به نحو احسن انجام داده و در آن خیانت نکند. به همین جهت اگر کسی بخواهد مثلا بنایی احداث کند، بی تردید در انتخاب "بنا" این شرایط و صفات را در نظر می‎گیرد، پس در رابطه با سپردن مسؤولیت اداره شؤون مختلف جامعه که از مهم ترین و مشکل ترین و دقیق ترین مسائل است، ضروری است شرایط فوق به طریق اولی رعایت گردد. و نیز هنگامی که جامعه ای به مکتب و ایدئولوژی مشخصی پایبند بود، لازم است برای اداره و سرپرستی خود کسی را انتخاب کند که معتقد به آن مکتب بوده و به مقررات آن کاملا آگاه باشد. مثلا کشورهایی که معتقد به نظام مارکسیستی هستند برای اداره کشور کسانی را برمی گزینند که گذشته از دارا بودن صفات رهبری از مسائل مارکسیستی مطلع و در سوسیالیزم و نظرات سیاسی و اقتصادی مارکسیسم متبحر [ و به اصطلاح ایدئولوگ ] باشند، این یک امر فطری و طبیعی است.

6 - ولایت فقیه: با توجه به آنچه تاکنون گفته شده، یعنی 1 - ضرورت دولت و حکومت در زندگی انسانها و منحصر نبودن آن به زمان و مکانی خاص. 2 - پیدایش انواع حکومتها در طول تاریخ (براساس نیاز انسان به حکومت). 3 - جامعیت شریعت اسلام و اینکه حکومت در بافت و نظام اسلام تنیده شده است؛ چنانکه بحث آن به تفصیل خواهد آمد. 4 - اعتبار نمودن عقلا طبق فطرت خویش شرایط ویژه ای را برای حاکم جامعه؛ شرایطی نظیر عقل، امانتداری، آگاهی به رموز سیاست و علم به تدبیر امور جامعه، قدرتمند بودن به تنفیذ و اجرای قوانین و... 5 - لزوم اعتقاد حاکم به مبدأ و ایدئولوژی خاص و آگاهی عمیق نسبت به قوانین و دستورات آن، در صورتی که جامعه به مبدأ و ایدئولوژی خاصی که حاوی تمام مسائل زندگی در طول حیات انسانهاست پایبند باشد، برای تحقق بخشیدن به قوانین و مقررات آن ایدئولوژی خاص در جامعه، و...

با توجه به همه اینها امت اسلامی همواره انتظار دارد به خاطر اینکه به اسلام معتقد است و به قوانین و مقررات جامع و عادلانه آن پایبند می‎باشد، حاکم و

ناوبری کتاب